از نظر بیشتر افراد بام آپارتمان‌ها، محلی غیرقابل‌استفاده بوده که کاربری خاصی نداشته و فقط برای تاسیسات ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما توجه داشته باشید اگر در نگهداری و تعمیر این مکان کوتاهی شود و هیچ اقدام احتیاطی و پیشگیرانه‌ای در این محیط انجام نشود، خسارت‌های سازه‌ای و مالی بسیاری رقم خواهد خورد. در چنین شرایطی ایده روف گاردن گزینه‌ی مناسبی برای استفاده بهینه از پشت بام ساختمان‌ها و تبدیل آن به فضایی کاربردی خواهد بود. همچنین با طراحی این فضا علاوه‌بر کمک به محیط زیست می‌توانید مکانی برای استراحت یا گذارندن اوقات فراغت داشته باشید. با این مطلب از چیدانه همراه باشید تا باهمراهی گروه معماری دکوشیان این فضا را بیشتر بشناسیم با انواع روف گاردن و نکات طراحی و ساخت آن آشنا شویم.
روف گاردن فضای سبز طراحی شده با انواع گیاهان بروی پشت‌بام ساختمان‌های مسکونی، صنعتی و تجاری است که در راستای تکنولوژی مدرن، موجب بهبود شرایط زیست‌محیطی، پایداری محیط و افزایش کیفیت زندگی ساکنان می‌شود. این محیط می‌تواند فضای سبز از دست رفته شهری را زنده کرده و همچنین افزایش ارزش ساختمان را در پی داشته باشد.
روف گاردن یا بام سبز با ایجاد محیطی مفرح و زیبا در ارتفاع، با مناظری متفاوت از آنچه بطور معمول دیده می‌شود و همسو با ارزش‌های زیباشناسی، اجتماعی و فرهنگی، محیطی مناسب برای تفریح، سرگرمی و گذراندن اوقات‌فراغت در کنار دوستان و خانواده می‌باشد.
در گذشته و حتی امروزه، پشت‌بام‌ها معمولا استفاده چندانی نداشته و بیشتر برای نگهداری سرویس سرمایشی و گرمایشی ساختمان و محلی برای جمع‌آوری وسایل غیرضروری بشمار می‌رود. اما در حدود 100 سال است که در کشورهای صنعتی و درحال‌توسعه استفاده مفید و کاربردی از پشت‌بام‌ها شروع شده زیرا انسان‌ها پی برده‌اند که در شهرهای صنعتی که دسترسی به فضایی آرامش‌بخش بسیار مشکل است، نزدیک‌ترین و کم‌دردسرترین مکان برای استفاده پشت‌بام ساختمان می‌باشد.
برهمین اساس اولین سازه‌های روف گاردن در بخش‌هایی از اروپای مرکزی و آلمان ساخته شد و به‌تدریج در ایالات‌متحده آمریکا نیز رواج پیدا کرد. جالب است بدانید یکی از مشهورترین بام‌های سبز متعلق به تالار شهر شیکاگو بوده که به‌واسطه پوشش گیاهی سرسبزش دمای این ساختمان نسبت به ساختمان‌های قدیمی که فاقد فضای سبز روی بام هستند 25 درجه سانتیگراد پایین‌تر است!
1- کاهش آلودگی هوا: بام‌های سبز علاوه بر زیبایی و ایجاد محیطی دلپذیر برای زندگی و کار، به بهبود کیفیت هوا بخصوص در نواحی پرجمعیت کمک می‌کنند. به این صورت که رشد گیاهان باعث می‌شود تا دی‌اکسید‌کربن موجود در هوا کاهش یافته و با انجام فرآیند فتوسنتز، مقدار اکسیژن بیشتری آزاد شود. از طرفی سقف روف گاردن با پوشش گیاهی خود مانند یک عایق حرارتی و دمایی در ساختمان عمل می‌کند و باعث خنک‌تر شدن محیط می‌شود .
2- استفاده از انرژی خورشیدی در فصل‌های گرم: تابش مداوم پرتوهای خورشیدی برروی پشت بام باعث می‌شود تا مصالحی که به واسطه آنها بام ساختمان ساخته شده مثل بتن و آسفالت با سرعت بیشتری گرم شوند و از طرفی انرژی خورشیدی به راحتی هدر رود. در صورتیکه با طراحی پشت بام و ایجاد بام سبز می‌توان از این انرژی در پرورش گیاهان و فضای سبز نهایت استفاده را کرد.
3- جلوگیری از هدر رفتن انرژی در فصل‌های سرد: در راستای اجرای عملیات‌های متعدد بروی سقف روف گاردن برای ایجاد این فضا عایق ضخیمی برروی بام شکل می‌گیرد که مانع نفوذ هوای سرد به داخل آپارتمان می‌شود.
4- مدیریت آب حاصل از بارندگی: با ایجاد روف گاردن آب حاصل از بارندگی به‌جای سرازیر شدن به سمت فاضلاب‌های شهری، جذب پوشش گیاهی بام شده و به‌این‌ترتیب وارد چرخه اکوسیستم نیز می‌شوند.
5- افزایش ارزش ملک: عملیات مرتبط با اجرای بام سبز و احداث المان‌هایی مثل آلاچیق چوبی، فلاورباکس، کفپوش چوبی، سایبان یا پرگولا و مبلمان فضای باز، برای داشتن روف گاردن لاکچری همگی در افزایش ارزش ملک موثر هستند.
بطورکلی مزایای روف گاردن عبارتند از:
اما احداث روف گاردن علاوه‌بر فوایدی که برای ساختمان دارد، دارای مزایای عمومی برای شهر نیز می‌باشد که در ادامه به آنها اشاره شده است:
با اینکه از معایب روف گاردن در برابر مزایای آن می‌توان چشم‌پوشی کرد، اما آگاهی از آنها به‌منظور جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی ضروری به‌نظر می‌رسد. عواملی مثل مشکل در زهکشی، نشست خاک و ایجاد گودال و همچنین نفوذ ریشه گیاهان درون سقف، سخت شدن سطح خاک، آسیب دیدن سطح صاف سقف و نیاز به نگهداری و تعمیر دائمی از جمله معایب روف گاردن و ایجاد فضای سبز در بام ساختمان‌ها بشمار می‌رود. بر همین اساس عایق‌بندی بسترکاشت و طرح کاشت مناسب از اهمیت زیادی برخوردار است.
یکی‌دیگر از معایب روف گاردن نیز، سنگین شدن سقف و وزنی است که به عنوان بار مرده به ساختمان وارد می‌شود. این وزن می‌تواند شامل وزن خاک و گیاهان باشد که در طول فصل‌های بارندگی با ذخیره شدن آب در خاک و همچنین با رشد گیاه، افزایش پیدا می‌کند. برای جلوگیری از این اتفاق اجرای بام سبز به روش پرتابل یا مدولار پیشنهاد می‌شود زیرا در این روش بار به عنوان بار زنده به ساختمان وارد می‌شود.
انواع روف گاردن باتوجه به عمق لایه کاشت، نوع گیاهان و میزان تاسیسات موردنیاز، به چند گروه تقسیم می‌شوند:
در روف گاردن گسترده از گیاهانی با رشد ریشه‌های کوتاه استفاده می‌شود که باید قابلیت رشد در خاک با عمق کم را داشته باشند.این نوع بام نیازمند حداقل تاسیسات، نگهداری و در نتیجه هزینه کمتری بوده و باید بدانید که روف گاردن گسترده معمولا کاربردی نیست و تنها می‌توان از منافع زیست‌محیطی آن بهره‌مند شد. این نوع بام سبز، بار محدودی را به ساختمان وارد می‌کند و برای بام‌هایی با ظرفیت تحمل بار پایین کاربرد دارد و از آنجا که معمولا نیاز به اصلاح ساختار ساختمان ندارد، برای قرار گرفتن بر بام ساختمان‌های موجود، مناسب است. همچنین روی بام‌های مسطح و شیب‌دار تا شیب 30% قابل اجرا است.
نحوه طراحی روف گاردن متمرکز یا متراکم مانند محوطه‌های روی سطح زمین است. پیاده‌روها، نیمکت‌ها، زمین‌های بازی یا حتی استخرها به عنوان اجزای اضافی به بام اضافه شده و پوشش گیاهی شامل درختان، درختچه‌ها و بوته‌هایی است که روی سطح زمین قابل کشت هستند. به‌همین‌دلیل نیازمند نگهداری، آبیاری و سایر مراقبت‌های معمول فضاهای سبز روی زمین بوده و به‌دلیل وزن سنگین‌تر باید روی بام‌هایی که ساختمان آنها ظرفیت بار بیشتری دارند و یا سازه ساختمان، قابلیت تقویت برای تطبیق بار اضافی را دارد، اجرا شود. پس می‌توان گفت این نوع بام سبز بهترین گزینه برای احداث روی ساختمان‌های جدید است تا بار اضافی آن در طراحی و محاسبات سازه اولیه ساختمان در نظر گرفته شود.
سیستم روف گاردن نیمه متمرکز، مابین سیستم گسترده و متمرکز قرار دارد و دارای لایه‌های زهکشی، خاک و گیاه عمیق‌تر و گونه‌های گیاهی متنوع‌تر نسبت به بام گسترده می‌باشد.
اجرای روف گاردن مدولار روشی است که بدون نیاز به زیرساخت، قابلیت اجرا روی هر بامی را دارد و به دلیل پیش‌ساخته بودن قطعات، کمترین آسیب به سطح پشت‌بام و ایزولاسیون وارد می‌شود و سرعت اجرای بالاتری نسبت به دیگر روش‌ها نیز دارد. در روف گاردن مدولار تمام تاسیسات و تجهیزات بام سبز بصورت پرتابل بوده و هیچ‌گونه اتصالی به سطح بام ندارند، بنابراین وزن ناشی از آنها، بار زنده محسوب می‌شود.
بطورکلی طراحی روف گاردن باید باتوجه به خواسته‌های مشتری، میزان فضای موجود و قابل‌استفاده، میزان تحمل وزن و بار مجاز باتوجه به پتانسیل ساختمان، جهت وزش باد و تابش نور خورشید صورت می‌گیرد. دقت داشته باشید که محاسبه دقیق این موارد اهمیت زیادی دارد چون اگر به درستی صورت نگیرد امکان وارد شدن خسارات جبران‌ناپذیری به ساختمان وجود دارد.ازطرفی در طراحی بام سبز توجه به جزییات از موارد قابل‌توجه است و این جزییات عموما دو دسته هستند:
پس می‌توان گفت طراحی روف گاردن یا بام سبز دو مرحله‌ی عمرانی (اجرای ایزولاسیون و زهکشی) و لنداسکیپ (اجرای فضای سبز و تجهیزاتی مانند آلاچیق، باربیکیو، آبنما) را شامل می‌شود.
در هنگام طراحی بام سبز بهتر است گیاهان بومی و سازگار با شرایط آب‌و‌هوایی منطقه‌ای که ساختمان در آن قرار گرفته، انتخاب شوند. برای انتخاب گیاهان مساله مقاومت در برابر گرما، سرما، خشکی و رطوبت هوا و همچنین میزان و شدت و جهت وزش باد اهمیت زیادی دارد. از طرفی پوشش گیاهی بام باید به‌گونه‌ای باشد که در تمام فصول سال بتواند زیبایی، طراوت و سرسبزی خودش را حفظ کند.
توجه داشته باشید گیاهان بزرگ به دلیل سنگینی و جاگیر بودن گزینه‌های مناسبی برای روف گاردن نیستند، اما بوته‌ها و درختچه‌های کوچک تزیینی گزینه‌های خوبی بوده و اگر توسط بادگیرها محافظت شده و در جای ثابتی قرار بگیرند، رشد خوبی نیز خواهند داشت.
قیمت روف گاردن به فاکتورهای متعددی بستگی دارد و متغیرهای زیادی در هزینه کلی آن نقش دارند. هزینه اجرای انواع روف گاردن مدرن یا سنتی بسته به نوع پروژه، طبقه پروژه، محل پروژه، تجهیزات، نوع کف، استراکچرهای سازه‌ای مثل آلاچیق و پرگولاها و همچنین نوع گیاهان مورد استفاده، تعداد گلدان‌ها و فلاورباکس‌ها و در کل المان‌ها و کیفیت آنها متفاوت خواهد بود.
همانطور که گفته شد برای داشتن روف گاردن توجه به استانداردهای تعریف شده در طراحی، انتخاب مصالح و اجرای بام سبز ضروری بوده و در بازدهی بیشتر آن تاثیر مثبتی دارد. همچنین با فراهم کردن بستر مناسب از خاک حاصلخیز و کاشت گونه‌های گیاهی متنوع و متناسب با شرایط و اقلیم آب‌و هوایی منطقه، می‌توان محیط دلنشین و زیبایی را در محیط زندگی به وجود آورد. بدون شک این ایده‌ی جالب در ارتقای سطح کیفی زندگی و همچنین افزایش ارزش ساختمان موثر خواهد بود.
"برای داشتن یک روف گاردن لاکچری و زیبا می‌توانید از گروه معماری دکوشیان با بیش از 7 سال تجربه در طراحی و اجرا و مدیریت پروژه‌های معماری و عمرانی و و ارائه راهکارهای فنی کمک بگیرید.“