حسین لرزاده یکی از بزرگترین و مشهورترین معماران معاصر ایران بود که با طراحی و معماری بناهای تاریخی مهم در ایران به اوج شهرت رسید. زندگی استاد لرزاده در خانهای زیبا و منحصر به فرد در خیابان شریعتی، ضرب‌المثل قدیمی"کوزه‌گر از کوزه شکسته آب می‌خورد" را نقض میکند. این خانه آجری که توسط استاد طراحی شده در زمان حیات او محل زندگی‌اش بوده و امروز با عنوان “خانه موزه لرزاده“ یا “خانه معماری ایران" مشغول فعالیت است.
در این مطلب به بررسی معماری خانه آجری زیبای انتهای یکی از کوچه‌های خیابان شریعتی در پایتخت، که مالک و طراح آن، معمار بسیاری از بناهای تاریخی ایران یعنی حسین لرزاده بود، پرداخته می‌شود. پس در ادامه با چیدانه همراه باشید.
خانه موزه لرزاده در خیابان شریعتی تهران، پایین‌تر از بهار شیرازی و انتهای کوچه سخن قرار گرفته است. فاصله این خانه پاده تا ایستگاه مترو هفت‌تیر ۱۵ دقیقه است.
پدر استاد حسین لرزاده از معماران سرشناس دوره قاجار بود و به دلیل علاقه زیادی که به معماری داشت، این هنر اصیل ایرانی را به فرزندش هم آموزش داد. حسین لرزاده الفبای طراحی و معماری را نزد پدر آموخت و برای آشنایی با فوت و فن این هنر، هندسه، حساب و نقاشی را در سطح عالی گذراند و مجسمه‌سازی را از استاد کمال‌الملک آموخت.
از آثار هنری حسین لرزاده می‌توان به طراحی سردر بانک شاهی یا بانک تجارت فعلی واقع در میدان توپخانه، سردر مدرسه دارالفنون تهران، طراحی گنبد کاخ مرمر، طراحی و معماری مسجد اعظم قم و طراحی مقبره فردوسی اشاره کرد. استاد لرزاده در طول زندگی خود، طراحی و معماری ۶۳۵ مسجد و بیش از ۸۴۲ عمارت‌‌هایی مانند کاخ‌ها، مدارس، بیمارستان‌ها، بانک‌ها و منازل مسکونی را انجام داده است.
حسین لرزاده از بزرگترین معماران تاریخ ایران در سال ۱۳۳۰ و در سن ۴۵ سالگی، در میان طراحی بناهای ماندگار پایتخت، خانهای با معماری اصیل ایرانی برای خود و خانواده‌اش ساخت، تا در آن سکونت کنند. استاد تا سال ۱۳۸۳ و تازمانی که در قید حیات بود در این خانه ساکن بود.
استاد حسین لرزاده این خانه را با تلفیقی از معماری مدرن و سنتی و سبک و سیاق خودش ساخت. این خانه با ۷3 سال قدمت، ساختمانی آجری سه‌طبقه است که امروز در بین ساختمان‌های بلند مرتبه تهران قرار گرفته است. با این وجود معماری آن هنوز هم توجه هر رهگذری را جلب میکند.
بنای ساختمان در دو طبقه و نیم بوده و نمای بیرونی آن با آجرهای سه‌سانتی تزیین شده است. استاد بخش‌های داخلی خانه را براساس هنر خود طراحی و بازسازی کرد.
خانه استاد لرزاده با پنجره‌های چوبی و شیشه‌های رنگی تزیین شده که در بدو ورود، توجه‌ها را به خود جلب میکند. پنجره‌های سنتی ارسی که در طبقات مختلف خانه به‌کار رفته از جذابیت‌های معماری منحصر به فرد این خانه است. استاد لرزاده در طراحی این خانه با ایده از معماری سنتی ایرانی کانال تهویه هوایی طراحی کرده که باعث ایجاد هوای خنک و مطبوع در فضاهای مختلف خانه می‌شود.
خانه استاد لرزاده پس از درگذشت او در سال 1383، به تملک شهرداری تهران درآمد و آبان ماه سال ۱۳۸۵ به ثبت ملی رسید. خانه موزه لرزاده پس از مرمت و بازسازی، در سال ۱۳۹۸ با عنوان “خانه معماری ایران“ و با هدف آشنایی دانشجویان هنر و معماری و دوست‌داران هنر معماری با هنر این معمار مشهور ایرانی، آغاز به کار کرد.
با تبدیل شدن خانه لرزاده به موزه، برای معرفی آثار استاد، بر اساس فعالیت‌های استاد هر بخش تقسیم‌بندی شد. فضاهای مختلف خانه که زندگی و روند کاری استاد را معرفی می‌کنند. هر یک از فضاهای داخلی طبق دسته‌بندی کارهای استاد نام‌گذاری شده‌اند. از بین اتاق‌ها، می‌توان به اتاق رسم، اتاق نظم (شعر) و تالار یک بنا اشاره کرد. همچنین قرار است در یکی از سالن‌های خانه به صورت فصلی یکی از آثار شاخص استاد لرزاده معرفی شود. روی دیوارهای خانه، زندگینامه استاد لرزاده و اشعار ایشان نقش بسته که از جذاب‌ترین بخش‌هاست و نظر بیشتر افراد را به خود جلب میکند.
در سمت راست طبقه همکف، اتاق اختصاصی استاد قرار دارد که در آن، فرش زیبایی پهن شده و بعضی از مبلمان، کلاه و عصایش در آن قرار دارد. تصویری بزرگ از او نیز روی دیوار نصب است. معمولا نمایشگر روی دیوار، درحال پخش فیلمی است که استاد در آن، مشغول تعریف خاطرات و خواندن شعر هستند.
در سمت چپ طبقه اول، تالاری به نام تالار آشنایی قرار دارد. که علاوه بر نمایش شجره‌نامه خانوادگی استاد، محلی برای آشنایی بازدیدکنندگان با آثار معماری استاد با تصاویری از طراحی و معماری‌های او روی دیوارهاست.
در تالار طبقه دوم که در بازسازی، به تالار بنا نام‌گذاری شده، مجموعه‌ای از نقشه‌ها، اسناد و طراحی‌های استاد لرزاده قرار گرفته که به معرفی مسجد سپه‌سالار می‌پردازد. علاوه بر پنجره‌های زیبای ارسی این طبقه، کفپوش‌های موزائیک دو رنگ نیز نشان از ذوق و قریحه معمار دارد.
زیباترین قسمت خانه طبقه سوم است که در زمان سکونت خانواده لرزاده، گل‌خانه در آن طراحی شده بود. حتی در زمستان هم آفتاب تمام طبقه را روشن کرده و ردیف گلدان‌های بزرگ در وزش باد آهسته تکان می‌خورند.
زیرزمین بنا که از بخش‌های جذاب خانه است به نام بخش کودک نام‌گذاری شده. قرار است در این قسمت برنامه و نشست‌های جالبی برای کودکان در طول سال و مناسبت‌های مختلف برگزار شود.
در این مطلب داستان معماری، مرمت و فضاهای داخلی خانه لرزاده، بزرگترین معمار معاصر ایران بررسی شد. معماری و نمای خانه موزه لرزاده، تا حدی شبیه به خانه‌های قدیمی شهر تهران است. اما تفاوت آن با دیگر خانه‌ها در طراحی داخلی و روح هنر معماری نهفته در آن است.
برای آشنایی با دیگر بناهای تاریخی ایران مطلب معماری کلیسای دو رنگ آذربایجان غربی، قره کلیسا را از دست ندهید.