در سراسر دنیا معماران حرفه ای هر کدام روشی خاص خود، برای طی کردن روند طراحی معماری دارند، که این روش ممکن است در خصوص هر پروژه و هر موضوع جدید دستخوش تغییراتی شود. سال ها تجربه کار و درگیری با پروژه های مختلف تجربیاتی را در اختیار آنها می گذارد تا بتوانند برای طراحی یک اثر معماری راه های متنوع و مخصوص به خود داشته باشد. اما در این میان یک معمار تازه کار و یا یک دانشجوی معماری از کجا باید شروع کند تا بتواند روند طراحی پروژه را پیش بگیرد؟! قطعا در ابتدای راه شناخت مراحلی مشخص و پیروی از آن کمک خواهد کرد تا یک طراح تازه کار بتواند به جوانب مختلف کار آشنا شود و پس از کسب تجربه های بسیار مانند یک معمار حرفه ای عمل کند. در این مطلب از چیدانه قصد داریم تا مراحل روند طراحی معماری را به صورت خلاصه با هم مرور کنیم. با ما همراه باشید.
همانطور که در مطلب مراحل طراحی دکوراسیون داخلی گفتیم، اولین مرحله از کار طراحی معماری نیز کسب اطلاعات در خصوص خواسته های کارفرماست. قبل از هر چیزی طراح باید بداند که موضوع طرح و کاربری ساختمانی که قرار است طراحی شود چیست؟! و کارفرما از فضای مورد نظر خود چه توقعاتی دارد؟! بنابراین سوالاتی که به وجود خواهد آمد این است که:
در این مرحله باید به بررسی شرایط سایت پروژه پرداخت و ابعاد، اندازه و همسایگی‌های زمین را شناخت. طراح باید جهت گیری جغرافیایی و دسترسی‌های معبرهای عمومی آن را در نظر بگیرد. میزان عبور و مرور پیاده و سواره را بشناسد و شرایط کالبدی (فیزیکی)، فرهنگی و اجتماعی محل قرارگیری زمین پروژه را شناسایی کند. جمع آوری این اطلاعات کمک خواهد کرد تا معمار بتواند تصمیمات صحیح اتخاذ کرده و حتی در مراحل بعدی کار از آنها استفاده کند.
معمار باید بداند که زمین پروژه در کدام یک از مناطق آب و هوایی قرار دارد. تا بتواند برحسب شرایط محیطی دست به انتخاب مصالح و طراحی فضاهای ساختمان بزند. همه ما خوب می‌دانیم که شرایط اقلیمی هر منطقه تاثیرات مستقیمی بر روی ساخت و سازهای آن دارد و محدودیت‌هایی را در انتخاب گزینه‌های پیش روی طراح ایجاد می‌کند. بنابراین در این مرحله تجزیه تحلیل‌های لازم به خوبی صورت می‌پذیرد.
مطلب پیشنهادی: با مصالح بومی اقلیم های مختلف ایران آشنا شویم!
پس از کسب اطلاعات پایه‌ای نوبت آن خواهد رسید که طراح شروع به جستجو بکند و ساختمان‌های اجرا شده در شرایط مشابه پروژه خود را بیابد. این شباهت‌ها می‌تواند در حوزه کاربری و یا اقلیمی باشد. دیدن نمونه‌ای اجرایی و موفق به یاری طراح خواهد آمد تا بداند که در شرایط یکسان به چه نکاتی باید توجه کند. بدیهی است که این بررسی‌ها تنها برای دیدن و ایده گرفتن است و انتظار می‌رود که باعث خلق اثری خلاقانه، نو و بدیع شود.
مطلب پیشنهادی: 3 کتاب برای آشنایی با آثار معماران ایرانی و اصول طراحی داخلی
با توجه به تجزیه و تحلیل لیست اطلاعات به دست آمده از هر بخش، معمار کانسپت اولیه (مفهوم کلی) طرح را پیش روی خود می‌گذارد و برای اجرایی کردن آن ایده‌هایی کاربردی را مد نظر قرار می‌دهد. در صورتی که کاربری فضا از اهمیت ویژه‌ی فرهنگی، اجتماعی برخوردار باشد کانسپت طرح اهمیت بیشتری خواهد داشت. در پروژه‌هایی مانند بیمارستان‌ها و پایانه‌های مسافربری که روابط فضاها و رفت آمد در آن در اولویت قرار دارد ایده‌ها از رویکرد کاملا مفهومی فاصله می‌گیرد.
تعیین ریزفضاهای ساختمان و مشخص کردن روابط آنها با یکدیگر باید به وضوح انجام بگیرد. گرچه اعداد و ارقام اندازه‌های فضاها در مراحل بعدی ممکن است با توجه به شرایط ترسیمی و … تغییر کند اما ترسیمات شماتیک (فرضی و بدون اندازه) جایگذاری فضاها لازم است. معمار در این مرحله عرصه‌بندی فضاها را انجام می‌دهد. فضاهای عمومی و خصوصی، خدماتی و اداری و…. را تقسیم بندی می‌کند و از محدوده قرار گیری آنها در پلان مطمئن می‌شود.
مطلب پیشنهادی: تقسیم فضایی ، روش ها و ابزار آن در معماری داخلی
برای طراحی فضا و حجم بنا ترسیمات شماتیک و ابتدایی، مفید و کاربردی خواهند بود. این ترسیمات هم به صورت دو بعدی و هم سه بعدی به طراح اجازه میداد که تصویر ذهنی خود را پیاده کرده و از امکان پذیر بودن اجرای آن تا حدی مطلع شود. با این کار می توان افکار اولیه طرح را در راستای اهداف پروژه بسط و گسترش داد. طراحی حجم، نما و معماری داخلی ساختمان در این مرحله تا حد قابل قبولی پیش خواهد رفت و آماده ترسیمات دقیق خواهد شد.
هر ایده و طرح معماری برای اجرا شدن و به عینیت رسیدن نیازمند ترسیمات دقیق اجرایی در دو مرحله فاز یک و دو است. نقشه های جزئیات بنا به سازندگان اجازه می‌دهند تا به طرح ذهنی معمار پروژه، کالبدی فیزیکی ببخشند و به کمک مصالح آن را قابل لمس و قابل سکونت کنند. خوشبختانه با پیشرفت تکنولوژی و وجود نرم افزارهای متعدد و همچنین هوش مصنوعی این کار با سرعت و دقت بسیار زیادی انجام می شود. مراحل طراحی پس از جمع آوری اطلاعات روندی موازی به خود می گیرند و گاهی ممکن است با توجه به شرایط کار یکی از دیگری پیشی بگیرد. اما به هر حال انجام همه مراحل الزامی است. در مطلب رسم پلان، نقشه منزلتان را به زبان ساده بکشید! در مورد روند تهیه پلان ساختمان صحبت کرده‌ایم.
کلام آخر:
در این مطلب به مراحل و روند طراحی معماری از صفر تا صد پرداختیم. گاهی ممکن است به دلایلی طراح مجبور به بازنگری و برگشت به مراحل قبلی شوند.