Chidaneh.com placeholder image

انواع حاشیه فرش | معرفی 40 طرح حاشیه فرش و قالی

حاشیه عبارت است از نوارهای پهن و باریک ساده و یا پر نقش و نگار که در کناره‌ی قالی نقش بسته و متن فرش را در بر می‌گیرد و انواع حاشیه در فرش و قالی از عناصر ثابت، سنتی و اصیل در طرح فرش ایرانی است که نقش مهمی در زیبایی بصری فرش دارد. طراحان قالی ایران معتقدند انواع حاشیه فرش به عنوان پایه، اساس و زیر بنای طرح فرش است و اگر حاشیه نباشد، نظر بیننده بر روی طرح متمرکز نخواهد شد. در ادامه‌ی این مطلب از چیدانه شما را با انواع حاشیه قالی که شامل حاشیه فرش‌ های دستباف و حاشیه فرش‌ های ماشینی می‌شود، آشنا خواهیم کرد.

گالری فرش افرازیان

فیلم نت
فرش دستباف ابریشم عشایری خراسان
گالری فرش افرازیان
سرویس خواب بالسا

قسمت‌های مختلف حاشیه فرش‌ های ماشینی و دستباف

طراحان برای زیبایی حاشیه، قسمت‌های مختلفی را برای آن در نظر گرفته‌اند و به طور کلی بر اساس تناسبات معمول، حاشیه فرش‌ های ماشینی و دستباف از دو بخش حاشیه اصلی و باریک تشکیل می‌شود که البته تعداد آنها همانطور که گفته شد متغییر است. 

حاشیه اصلی فرش:

حاشیه اصلی به طور معمول پهن‌ترین حاشیه است و به آن حاشیه‌ی پهن، بزرگ یا میانی هم گفته می‌شود و طرفین آن محدود به یک یا دو و گاهی تا چهار حاشیه نوارگونه باریک است. خط‌های مرزی حاشیه‌ی اصلی گاهی راست است و گاهی کنگره‌ای است و پیچ و خم‌های متفاوتی دارد که از خط حاشیه‌های فرعی در یک یا دو طرف عبور کرده و در نقش آن پیشروی می‌کند.

گالری فرش افرازیان

فرش دستباف ابریشم عشایری خراسان
گالری فرش افرازیان

فرش فرهی

بهترین طرح فرش ماشینی
.gold{fill:#d9d9d8;}.cls-2{fill:#ffe07f;}.cls-3{fill:#f5bb22;}.cls-4{fill:none;stroke:#f5bb22;stroke-miterlimit:10;stroke-width:3px;}goldفرش فرهی

طرح حاشیه فرش باریک:

حاشیه باریک یکی از اولین قسمت‌های بافت فرش است که به آن حاشیه کوچک و حاشیه کناری هم گفته می‌شود. حاشیه کناری در هر دو طرف حاشیه میانی واقع شده که از نظر اندازه در حدود نصف حاشیه میانی است و رنگ آن در مقایسه با حاشیه میانی متفاوت است. حاشیه‌های باریک دارای طرح‌ها و نقش و نگارهای بسیار ریز و کوچکی نیز هستند. لازم به ذکر است که طره هم پهنای باریکی است که در طرفین حاشیه کوچک قرار می‌گیرد و دارای نقش‌های ساده و تکراری است.

گالری فرش افرازیان

قالیچه پشمی عشایری
گالری فرش افرازیان

فرش میناگر

جدیدترین مدل‌های فرش مدرن نشیمن
.gold{fill:#d9d9d8;}.cls-2{fill:#ffe07f;}.cls-3{fill:#f5bb22;}.cls-4{fill:none;stroke:#f5bb22;stroke-miterlimit:10;stroke-width:3px;}goldفرش میناگر

انواع طرح حاشیه فرش ایرانی دستباف و ماشینی از لحاظ تکرار 

انواع حاشیه فرش ایرانی براساس شیوه طراحی آن متفاوت است و انواع گوناگون آن به خصوص در رابطه با حاشیه پهن عبارتند از:

  • حاشیه‌های بدون تکرار، به صورتیکه نقش حاشیه در هیج جای قالی مشابه ندارد.
  • حاشیه تکراری، حاشیه‌ای است که نقش آن در سراسر نوار حاشیه، تکرار شود.
  • حاشیه‌های یک چهارم، که از گوشه تا نصف عرض و نصف طول طراحی می‌شوند.

گالری فرش یاس

فرش اصیل ایرانی با طرح جدید
گالری فرش یاس

گالری فرش قلی زاده

فرش دستباف 4متری
گالری فرش قلی زاده

انواع حاشیه دوزی قالی از لحاظ وضعیت

انواع حاشیه قالی از لحاظ وضعیت به معنی قالب‌بندی و ساخت بدنه اصلی حاشیه‌ی قالی است که مربوط به تمام اجزای حاشیه شده و قسمتی خاص را در بر نمی‌گیرد. انواع متداول حاشیه قالی از لحاظ وضعیت حاشیه ساده، حاشیه مرکب، حاشیه مداخل و حاشیه‌های آزاد است که طراح می‌تواند به دلخواه خود و درخور طرح متن، حاشیه‌ای را انتخاب و طراحی نماید.

گالری فرش ماشینی فیروزه

سرو و کاج مدرن سرمه‌ای و طوسی
گالری فرش ماشینی فیروزه

گالری فرش قلی زاده

فرش دستباف 4متری
گالری فرش قلی زاده

انواع حاشیه دوزی فرش از لحاظ تعداد و تقسیمات

قاعده کلی تقسیم‌بندی و تعیین اندازه در فرهنگ قالی بافی کشور این است که حاشیه از لحاظ ابعاد و اندازه باید یک سوم نصف عرض یا یک ششم کل عرض فرش باشد و به طورکلی می‌توان گفت که حاشیه 30 الی 40 درصد یک فرش را شامل می‌شود. این اندازه‌ها شامل نوار ساده باف دور قالی، طره‌ها و حاشیه‌های باریک و حاشیه پهن است.

  

فرش دستباف سی‌پرشیا

جدیدترین مدل‌های گلیم دستباف
فرش دستباف سی‌پرشیا

فرش فرهی

بهترین طرح فرش ماشینی
.gold{fill:#d9d9d8;}.cls-2{fill:#ffe07f;}.cls-3{fill:#f5bb22;}.cls-4{fill:none;stroke:#f5bb22;stroke-miterlimit:10;stroke-width:3px;}goldفرش فرهی

انواع طرح حاشیه در فرش و قالی

طراحان با توجه به مدل و نوع فرشی که قرار است بافته شود، نقش‌های متنوعی را در حاشیه فرش‌ های دستباف و ماشینی مورد استفاده قرار می‌دهند که باید متناسب و هماهنگ با قسمت‌های دیگر فرش باشد. در شهرهای مختلف ایران انواع فرش با طرح‌های گوناگون بافته می‌شود که هر یک از آنها اصول و قواعد خاصی را در فرش و حاشیه‌های فرش پیاده می‌کنند که اصالت فرش بافته شده را بازگو می‌کند. در بسیاری از موارد نام خاصی برای انواع حاشیه فرش ایرانی دستباف و ماشینی بکار برده می‌شود که در سراسر مناطق در میان طراحان فرش رایج است و در زیر به آنها اشاره شده است. 

فرش دستباف ذوالانواری

شیک ترین مدل های فرش دستبافت
فرش دستباف ذوالانواری

گالری فرش قلی زاده

فرش دستبافت قشقایی
گالری فرش قلی زاده

1. طرح حاشیه فرش اسلیمی

عناصر اصلی تشکیل دهنده این حاشیه انواع اسلیمی‌ها، بندهای اسلیمی، سر اسلیمی‌ها با عناصر تزیینی مختلف به خصوص دهان اژدری هستند. در برخی نمونه‌ها اسلیمی‌های ماری برای پیوستگی عناصر بر متن حاشیه اضافه می‌شوند. این نوع حاشیه در فرش‌های منطقه اصفهان، نائین و کاشان که کاربرد عناصر اسلیمی در متن قالی متداول‌تر است، کاربرد دارد.

2. طرح حاشیه فرش کتیبه‌ای

حاشیه کتیبه‌ای را ترکیبی از اشکال هندسی شش ضلعی در نقشه‌های شکسته و قاب‌هایی با خطوط منحنی در نقشه‌های گردان تشکیل می‌دهند و درون قاب‌ها را نگاره‌هایی مثل گل و گیاه، تصاویر جانوران، خطوط اسلیمی و درخت تشکیل می‌دهند که گاهی بدون پیوستگی در سراسر حاشیه تکرار می‌شوند. در برخی از نقشه‌ها به جای گل و گیاه و نگاره‌های دیگر، عبارت فارسی، احادیث، روایات، مضامین خاص، آیات قرآنی و یا اشعار بافته می‌شود. البته کتیبه در قالیبافی محل بافتن نام طراح، نام سفارش دهنده تولید قالی، نام بافنده و تاریخ بافت و همچنین محل استفاده فرش نیز بوده است.

3. طرح حاشیه فرش قابی‌بندی

حاشیه قابی‌بندی از اسلیمی‌های پهن گل‌داری تشکیل شده که مانند قابی گل‌های شاه عباسی را در آغوش گرفته‌اند. در داخل این اسلیمی‌های نیمه شکسته نیز فرم‌های ساده‌ای از گل‌های گرد و برگ‌ها دیده می‌شود.

فرش روک

فرش ابریشم نما با نخ تنسل
.gold{fill:#d9d9d8;}.cls-2{fill:#ffe07f;}.cls-3{fill:#f5bb22;}.cls-4{fill:none;stroke:#f5bb22;stroke-miterlimit:10;stroke-width:3px;}goldفرش روک

گالری فرش قلی زاده

نمونه های فرش دستباف 4 متری
گالری فرش قلی زاده

4. طرح حاشیه فرش قابی

این نوع حاشیه از قاب‌های منتظم هندسی کوچک و بزرگ همانند گره‌های هندسی دارای نقشمایه‌های مختلف تشکیل شده است. تزیینات داخل این قاب‌های هندسی می‌تواند متشکل از عناصر گردان و یا شکسته باشد. حاشیه قابی قابلیت تطبیق‌پذیری با انواع طرح‌ها را دارد و در طرح‌های لچک ترنج، افشان و محرابی استفاده می‌شود .

5. طرح حاشیه فرش سینوسی

شکل کلی حاشیه سینوسی تداعی‌کننده منحنی سینوسی شکل است که حاشیه را به دو قسمت می‌کنند و این دو قسمت می‌تواند از لحاظ رنگی متفاوت ولی از لحاظ نقش و طرح یکسان باشد. در مجموع حاشیه‌ای متفاوت و پر کار است و تنوع و شکل ویژه آن حاشیه‌ای بدیع را به وجود آورده است.

6. طرح حاشیه فرش جانوری

حاشیه جانوری بیشتر در قالیچه‌های شکارگاه  و در بعضی از قالی‌های لچک ترنج و افشان دیده می‌شود. عنصر قالب در اکثر این حاشیه‌ها، حیواناتی مثل شیر، پلنگ، گرگ، روباه، آهو، گوزن، خرگوش و پرندگان است که در اشکال و حالت گوناگون درحال نبرد و یا جست‌و‌خیز طراحی شده‌اند. عوامل تزیینی کمکی در حاشیه جانوری، اغلب بوته‌ها، انواع گل‌های شاه‌عباسی، پروانه، برگ‌های ختایی و اسلیمی‌ها هستند که در پر کردن فضاهای خالی نقش مهمی دارند .

فرش دستباف ذوالانواری

شیک ترین مدل های فرش دستبافت
فرش دستباف ذوالانواری

فرش فرهی

بهترین طرح فرش ماشینی
.gold{fill:#d9d9d8;}.cls-2{fill:#ffe07f;}.cls-3{fill:#f5bb22;}.cls-4{fill:none;stroke:#f5bb22;stroke-miterlimit:10;stroke-width:3px;}goldفرش فرهی

7. طرح حاشیه فرش شاه عباسی

گل‌های شاه عباسی، الله عباسی و پروانه‌ای به تعداد زیاد در کل حاشیه شاه عباسی به کار رفته است. در این حاشیه سایر عناصر مانند اسلیمی‌های پیچان و انواع حیوانات و پرندگان نیز دیده می‌شوند اما از لحاظ بصری به نسبت گل‌های شاه عباسی در درجه دوم قرار دارند.

8. طرح حاشیه قالی ختایی جانوری

در این حاشیه عناصر ختایی اعم از گل‌های متنوع و دسته برگ‌ها به همراه پرندگان و حیوانات دیگر از نظر بصری در یک درجه از اهمیت قرار دارند و از حیوانات برای پر کردن فضاهای خالی بین عناصر ختایی استفاده شده است. استفاده از فرم‌های انسانی، فرشتگان در حالت‌های مختلف و موجودات تخیلی، زیبایی خاصی به این حاشیه بخشیده است.

9. طرح حاشیه قالی ایلی

نگاره‌ی حاشیه‌ی بزرگ حاشیه ایلی به طور معمول قاب‌هایی است که چای‌دانی نام دارد و با گل و برگ‌هایی ویژه، طرح ماهی درهم و اسلیمی‌های شاخه شکسته تزئین می‌شود و نقش همه‌ی نگاره‌ها نیز با خط‌های شکسته است.

فرش هریس

قالیچه دستباف ترکمن
فرش هریس

10. طرح حاشیه قالی ترکمنی

حاشیه ترکمنی از نظر طراحی بسیار مشهور است و اشکال هندسی بیشتر به صورت نگاره‌ها لوزی و هشت ضلعی‌هایی تکراری، زیبایی خاصی را به حاشیه ترکمنی بخشیده است. فرش‌های ترکمنی از نظر اندازه و سایز حاشیه متنوع هستند که این موضوع کاملا به نظر و علاقه‌ی طراح بستگی دارد.

11. طرح حاشیه قالی سرخود

در حاشیه سرخود به جای حاشیه با خط مستقیم و حاشیه‌های فرعی حاشیه‌ای پهن‌تر از معمول دیده می‌شود و با نقش‌هایی مثل شاخه پیچ‌ها، طاق‌نماها، گل‌های سه‌گانه، بته‌جقه و مادر و بچه دیده می‌شود. نقش این حاشیه گاهی به لچک‌ها می پیوندد و گاهی با متن و ترنج یکی می‌شود. حاشیه‌ی سرخود حاشیه‌ای ویژه‌ی کرمان است که پس از پایان جنگ جهانی دوم، از رونق معمول خود افتاد.

12. طرح حاشیه فرش شکسته

حاشیه شکسته به حاشیه سرخود گفته می‌شود که بر اساس نقش خود، حدود آن با خط‌های مستقیم مشخص نمی‌شود. این حاشیه در قالیچه‌های بولوردی حاشیه‌ای به کار می‌رود که به علت نگاره‌ی شاخه و برگ شکسته‌ی آن، به آن حاشیه‌ی شکسته می‌گویند.

گالری فرش افرازیان

قالیچه گل ابریشم عشایری
گالری فرش افرازیان

13. طرح حاشیه قالی شیپوری

حاشیه شیپوری حاشیه‌ای است که با نگاره شاخه‌ی تاک خمیده که با گل‌های شیپوری زینت یافته باشد.

14. حاشیه فرش طرح ظل السلطان

حاشیه ظل السلطان حاشیه‌ای اصلی با نگاره‌ی شاخه تاک به همراه نیم گل اسلیمی با بته و شکوفه است.

15. حاشیه‌ قالی طرح قاب قرآنی

حاشیه‌ی قاب قرآنی حاشیه‌ای با نقش نگاره‌های قرآنی است.

16. حاشیه فرش طرح قلمدانی

حاشیه قلمدانی حاشیه‌ای است که درون حاشیه‌های فرعی آن جابه‌جا، نگاره‌ی خط قلمدانی نقش شده باشد.

گالری فرش یاس

فرش اصیل ایرانی با طرح جدید
گالری فرش یاس

17. حاشیه فرش طرح موزاییک

حاشیه موزاییک نقش مجموعه‌ای از نگاره‌های ریز هندسی شکل و همان شیوه‌ای است که در خاتم‌کاری و به گونه‌ای درکاشی معرق معمول است.

18. نقش قفقازی حاشیه فرش

تزیین حاشیه‌ی بزرگ و کوچک با نقش‌های هندسی گل و دیگر نگاره‌ها و خط‌های شکسته در نظمی خاص، از ویژگی فرش‌های نقش قفقازی حاشیه است که به حاشیه‌ی قوبا نیز معروف است.

19. حاشیه فرش با طرح لوزی

حاشیه لوزی حاشیه‌ای با نقش نگاره‌های لوزی است که در قالیچه‌های بولوردی نیز دیده می‌شود.

20. طرح حاشیه افشان تکراری 

در حاشیه افشان تکراری نقشه‌ی متن به گونه‌ای است که در حاشیه‌های باریک و پهن تکرار می‌شود و نقش اصلی حاشیه‌ی بزرگ نگاره‌هایی از حشره و برگ‌های گوناگون است. 

فرش دستباف ذوالانواری

شیک ترین مدل های فرش دستبافت
فرش دستباف ذوالانواری

21. حاشیه طرح سلسله‌ای ترنجدار

در این طرح که از پته دوزی کرمان گرفته شده است نقش حاشیه‌ی بزرگ با نگاره‌هایی از سرو به صورت بته جقه در آمده و اسلیمی است. نقش گل‌ها و دسته گل‌ها نیز از حاشیه به صورت طره در متن پیش رفته است.

22. حاشیه قالی طرح دنب گلی

به حاشیه‌های بسیار پهن حاشیه دنب گلی گفته می‌شود.

23. حاشیه فرش طرح تذهیبی

حاشیه‌ای که به صورت جفت نیم قاب‌هایی کنار هم ردیف شده باشند را حاشیه تذهیبی می‌گویند.

24. حاشیه فرش طرح هراتی

در این نقش، حاشیه‌ی اصلی با نگاره شاخه تاک خمیده‌ی متقاطع که در محل تقاطع با گل‌های بزرگ شاخه اسلیمی آرایش شده باشد و همچنین نگاره توسباغه دیده می‌شود.

آقای فرش

فرش ماشینی طرح دستباف
.gold{fill:#d9d9d8;}.cls-2{fill:#ffe07f;}.cls-3{fill:#f5bb22;}.cls-4{fill:none;stroke:#f5bb22;stroke-miterlimit:10;stroke-width:3px;}goldآقای فرش

25. طرح حاشیه دسته گلی

حاشیه دسته گلی نگاره‌هایی نقش می‌شود که مانند دسته گلی به چشم می‌آیند.

26. طرح حاشیه زنجیره باف 

حاشیه زنجیره باف حاشیه‌ای معمولا باریک است که در آن نقش گلچه و برگ‌های ریز، پیوسته به صورت دانه‌های زنجیر بافته شده است.

27. حاشیه قالی طرح کنگره دار

در حاشیه باریک کنگره دار گل‌های کوچک هندسی، مانند حلقه‌های زنجیر، پیوسته به هم است و در حاشیه‌ی پهن، گاهی ترکیب تازه‌ای از نگاره‌های زمینه و یا نگاره فرش‌هایی با طرح گلدانی دیده می‌شود.

28. حاشیه فرش سرابندی

حاشیه سرابندی حاشیه‌ای با نقش خط‌های راه راه است که نگاره‌هایی از برگ مو و بته جقه‌هایی با شکوفه‌های ریز حاشیه‌های کوچک آن را تزیین می‌کند. از این نقش گاهی به صورت نقش چند حاشیه باریک با خط‌های جناقی در کنار حاشیه اصلی استفاده می‌شود.

فرش ریحان

نقش‌های فرش دستباف نما
.dimondplus{fill:#61adbd;}diamond+فرش ریحان

29. حاشیه شاپرکی

در حاشیه شاپرکی، ردیفی از نقش پروانه‌ها در حاشیه‌های باریک و در کنار زمینه و کناره‌ی فرش، به چشم می‌خورد.

30. حاشیه کشکولی

حاشیه کشکولی حاشیه بزرگی است که از نگاره‌های دو قاب کوچک و بزرگ که در کنار هم به طور یک در میان نقش می‌شود. قاب کوچک هشت‌پر است و نقشه‌ای از گل‌های ریز آن را در برگرفته و نقش‌های بزرگ یادآور کشکول درویش است.

31. حاشیه درباری

در حاشیه درباری نوار پهن‌تر از معمول و حاشیه‌ی سرخود است که با جلوه‌ی نگاره‌های در برابر متن، مستقل به نظر می‌رسد.

32. حاشیه اراک

حاشیه اراک حاشیه‌ای بزرگ با ترکیبی از نگاره‌ی برگ‌های نخل و اسلیمی‌ها است. 

گالری فرش ماشینی فیروزه

قشقایی بیجار مدرن قرمز و کرم
گالری فرش ماشینی فیروزه

33. حاشیه قالی طرح تبریزی

در حاشیه تبریزی نقش حاشیه بزرگ است و نگاره کتیبه‌ها و قاب‌ها یک در میان طرح شده است.

34. حاشیه‌ی دندان موشی 

در حاشیه‌ی دندان موشی، نگاره دندان‌موشی به کار رفته است.

35. حاشیه طرح تلفیقی لچک ترنج

در این طرح نقش حاشیه بزرگ، نگاره‌ی کتیبه‌هایی است که به کتیبه مستوفی معروف است.

36. حاشیه طرح هراتی

حاشیه طرح هراتی بر اساس نگاره‌های حاشیه‌ی ایلی اما با دگرگونی‌های، بافته شده که در فرش‌هایی با طرح ریزه‌ماهی، لچک ترنج، ماهی درهم فراهان و همچنین فرش‌های بیجار، تبریز و همدان دیده می‌شود.

گالری فرش یاس

فرش اصیل ایرانی با طرح جدید
گالری فرش یاس

گالری فرش قلی زاده

فرش دستباف قشقایی
گالری فرش قلی زاده

37. حاشیه بختیاری

حاشیه بختیاری حاشیه‌ای ساده با تکرار نگارهای مستطیل شکل است که دو ضلع کوچک آن منحنی‌هایی دارد.

38. حاشیه جوشقان

در حاشیه جوشقان حاشیه اصلی باریک‌تر از معمول و دو حاشیه‌ی باریک در دو طرف است.

39. طرح گوبلن در حاشیه

طرح گوبلن در حاشیه طرحی با ردیف خط‌های پهن و کوتاه به فاصله‌های منظم از هم است که دو سر هر یک از خط‌ها، اندکی خمیدگی و نامتقارنی دارد و فاصله‌ی خط‌ها و درون خمیدگی‌ها با نقش گل تزئین می‌شود.

40. طرح مستوفی در حاشیه

طرح مستوفی در حاشیه از طرح‌های کهن بیجار است که در آن حاشیه‌ی بزرگ از دو طرف به حاشیه‌های کوچک دوگانه می‌پیوندد.

فرش دستباف سی‌پرشیا

جدیدترین مدل‌های گلیم دستباف
فرش دستباف سی‌پرشیا

بازار آنلاین فرش ایرانیان

انواع مدل و طرح‌های فرش نشیمن
.gold{fill:#d9d9d8;}.cls-2{fill:#ffe07f;}.cls-3{fill:#f5bb22;}.cls-4{fill:none;stroke:#f5bb22;stroke-miterlimit:10;stroke-width:3px;}goldبازار آنلاین فرش ایرانیان

کلام آخر

همانطور که در این مطلب از چیدانه گفته شد، انواع حاشیه در فرش به بیننده این امکان را می‌دهد تا نقش‌ها را در محدوده‌ی زمینه خوب درک کند. تبعیت کامل حاشیه از متن و تناسب و هماهنگی آن از لحاظ نقش، رنگ‌آمیزی و ابعاد نیز از مواردی است که به طور معمول در نقشه فرش ایرانی دیده می‌شود. برای آشنایی بیشتر می‌توانید انواع حاشیه قالی را در محصولات متخصصین فرش چیدانه مشاهده کنید.

مطالب مرتبط:


دیدگاه کاربران
ریحانه علیزاده در تاریخ 11 فروردین 1402
سلام معرفی خوبی بود. بعضی از این محصولات رو ندیده بودم، ممنون که باعث شدید با این محصولات آشنا بشیم. من هم می خوام چند تا محصول خوب دیگه معرفی کنم: محصولات پرفروش

ثبت دیدگاه