تعمیرکاران کولر می‌گویند بیش از ۷۰ درصد خرابی‌های جدی کولر آبی، زیر سر موتور است و اگر موتور نیم‌سوز شود یا کامل بسوزد، احتمال خیلی زیاد با کولرمان خداحافظی کنیم. شاید سوال می‌کنید از کجا بفهمیم موتور کولر آبی سوخته؟ تنها شانسی که داریم این است که موتور کولر یک دفعه نمی‌سوزد و قبل از سوختگی کامل، با علائمی مثل صدای عجیب و غریب، کم شدن قدرت و حتی بوی سوختگی به ما هشدار می‌دهد. در این مقاله قرار است دلایل سوختن موتور کولر آبی را معرفی کنیم و یاد بگیریم چطور می‌توانیم عمر موتور را بالا ببریم؟
قبل از هر چیز باید علائم سوختگی موتور کولر آبی را بشناسیم چرا که تشخیص به‌موقع خرابی، مرز میان یک سرویس کم‌هزینه و تعویض کامل موتور است. در پاسخ به سوال از کجا بفهمیم موتور کولر آبی سوخته به باید بگوییم که همیشه مجموعه‌ای از نشانه‌ها باید کنار هم وجود داشته باشند تا بتوانیم با قطعیت بگوییم کولر در معرض سوختن است. یک علامت تنها، الزاماً به معنای سوختگی نیست، اما وقتی که چند علامت همزمان ظاهر شوند، احتمال نیم‌سوز شدن یا آسیب جدی موتور بالاست.
وقتی موتور ضعیف می‌شود، جریان هوا خروجی از دریچه‌ها کمتر از حالت عادی است. اگر تسمه سالم و کشش آن درست ولی همچنان حجم باد کم باشد، باید به سیم‌پیچ‌ها و سلامت بوش‌ها یا یاتاقان‌ها شک کرد. بعضی وقت‌ها هم نیم‌سوز شدن یک سیم‌پیچ باعث می‌شود موتور زیر بار گشتاور لازم را تولید نکند و در نتیجه دور واقعی از حد نامی پایین‌تر بماند.
صداها همیشه پیام دارند. مثلا زوزه یکنواخت می‌تواند از خشکی بوش‌ها باشد؛ تق‌تق دوره‌ای ممکن است به لق بودن پولی یا تسمه برگردد؛ اما صدای سنگین و خفه همراه با لرزش که هنگام استارت یا تغییر دور تشدید می‌شود، زنگ خطری برای نیم‌سوزی یا تحت‌فشار بودن سیم‌پیچ‌هاست.
اگر دستگاه شما به آمپرمتر یا کلمپ‌متر دسترسی دارد، آن را جدی بگیرید. موتوری که نیم‌سوز شده، مجبور است برای تولید گشتاور مشابه، جریان بیشتری بکشد. این افزایش آمپر هم قبض برق را بالا می‌برد و هم باعث گرم‌شدن بیش‌ازحد سیم‌پیچ‌ها و در نهایت سوختگی کامل می‌شود.
اگر می‌پرسید از کجا بفهمیم موتور کولر آبی سوخته؟ باید بگوییم که به دمای موتور دقت کنید. وقتی هنوز چند دقیقه از روشن شدن نگذشته و بدنه آنقدر داغ شود که لمس آن بیش از دو سه ثانیه ممکن نباشد، یعنی یا مسیر گردش هوا محدود شده، یا موتور زیر فشار مکانیکی/برقی است. برخی موتورها دارای اورلود حرارتی (محافظ حرارتی داخلی) هستند. وقتی دما بالا می‌رود، محافظ مدار را قطع می‌کند؛ با سرد شدن مجدد، موتور دوباره راه می‌افتد. اگر کولر شما این چرخه قطع و وصل را دارد، به احتمال زیاد موتور یا تحت بار اضافی است یا تهویه اطراف آن ناکافی است. این رفتار یکی از واضح‌ترین نشانه‌های نیم‌سوز شدن موتور کولر آبی محسوب می‌شود.
اگر در یک دور موتور می‌چرخد و در دور دیگر نه، ممکن است سیم‌پیچ مربوط به آن دور آسیب دیده باشد. گاهی نیز مشکل از کلید تبدیل یا سیم‌کشی داخل جعبه تقسیم است. در موتورهای دو دور، سوختگی بخشی از سیم‌پیچ می‌تواند فقط یک مدار را از کار بیندازد و موتور در دور دیگر هنوز کار کند، اما با صدای غیرعادی.
اگر بخواهیم با هم رو راست باشیم، باید بدانیم که فقط زمانی می‌توانیم جلوی سوختن موتور کولر را بگیریم که منشاء مشکل را بشناسیم. موتور کولر آبی به خودی خودش دستگاه پیچیده‌ای نیست اما چون در محیطی پر از رطوبت، گردوغبار و نوسان دما کار می‌کند، بستر فرسایش و خرابی آن کاملا فراهم است.
هر موتور الکتریکی تعداد محدودی ساعت کارکرد مفید دارد. با گذشت سال‌ها، عایق سیم‌پیچ خشک و شکننده می‌شود، مقاومت الکتریکی افت می‌کند و احتمال اتصال داخلی بالا می‌رود. اگر کولر شما بیش از 10 سال است که دارد کار می‌کند و در این مدت سرویس حرفه‌ای منظمی هم نداشته، ممکن است امروز و فردا بسوزد.
روغنکاری و سرویس منظم بوش‌ها، یاتاقان‌ها و محور پروانه کولر خیلی مهم است و اگر کولر آبی را مرتب روغنکاری نکنید، موتور را مستعد سوختن می‌کنید. چون خشکی یاتاقان باعث افزایش اصطکاک، بالا رفتن گشتاور موردنیاز و در نتیجه آمپر کشیدن موتور می‌شود.
خیلی وقت‌ها هم تنظیم اشتباه یا خرابی تسمه متهم اصلی است. تسمه شل باعث لغزش و افزایش زمان استارت می‌شود؛ از طرفی هم تسمه بیش از حد سفت نیز بار شعاعی زیادی به یاتاقان‌های موتور وارد می‌کند و تلفات مکانیکی بالا می‌رود. در هر دو حالت خوب نیست و موتور بیشتر از حد طراحی کار می‌کشد. از این دو مورد بدتر، استفاده از تسمه قدیمی است. چون تسمه فرسوده تکه‌های لاستیکی‌اش داخل کابین می‌ریزد و به موتور یا شیار پولی آسیب می‌زند.
درست است که کولر باید روی پشت بام یا بالکن باشد اما قرار نیست زیر آفتاب بسوزد. وقتی هوای ورودی خود کولر داغ باشد، گرمای دفع‌شده از بدنه موتور دیرتر از بین می‌رود. هر ده درجه افزایش دما می‌تواند عمر عایق الکتریکی را به شدت کم کند. پس همین الان به فکر تهیه سایه‌بان باشید.
عامل بعدی، مشکلات برقی و نوسانات برق است. افت ولتاژ شهری (مثلاً در ساعات اوج مصرف) باعث می‌شود موتور برای رسیدن به گشتاور لازم جریان بیشتری بکشد. برعکس، افزایش ولتاژ به عایق سیم‌ها می‌آورد. حال اگر اتصالات شل در جعبه تقسیم یا کلید تبدیل هم داشته باشیم که اوضاع خیلی بدتر هم خواهد شد.
گاهی هم مشکل به مربوط به قطعاتی مثل خازن یا فیوز است. در موتورهایی که برای راه‌اندازی به خازن متکی‌اند، افت ظرفیت خازن باعث سخت روشن شدن، لرزش یا کارکرد تک‌فاز ناقص می‌شود و نتیجه‌اش چیزی جز داغ شدن و نیم‌سوزی نیست.
شاید در نگاه آبرسانی اول ربطی به موتور نداشته باشد، اما رطوبت زیاد یا پاشش مستقیم آب روی بدنه موتور (مخصوصا در کولرهای قدیمی با آب‌پخش ناقص یا پوشال‌های شکسته) باعث خوردگی، زنگ‌زدگی و نفوذ آب به داخل یاتاقان یا حتی سیم‌پیچ می‌شود. رطوبت با گردوغبار ترکیب شده و لایه عایق‌مانندی می‌سازد.
شاید سوال کنید که از کجا بفهمیم عیب از کجاست؟ فهمیدن عیب کولر از دو راه کلی ممکن است. یا باید سراغ تست‌های ساده که خودتان از پسش برمی‌آیید بروید و یا اینکه کار را به کاردان بسپرید. اگر تجربه کار با برق ندارید، به بخش «تست‌های ساده» بسنده کنید و ادامه را به متخصص بسپارید.
این گروه از بررسی‌ها به ابزار تخصصی نیاز ندارند و تنها با دقت و رعایت نکات ایمنی قابل انجام هستند. اول از همه برق کولر را قطع کنید و درپوش کولر را بردارید. به بدنه موتور نگاه کنید: تغییر رنگ شدید، آثار سوختگی، ذوب‌شدن روکش سیم یا ترک در ترمینال‌ها نشانه آسیب‌اند. پس از چند دقیقه کارکرد قبلی کولر و وقتی مطمئن شدید برق ندارد، سطح بدنه را لمس کنید. دمای خیلی بالا (عدم تحمل بیش از چند ثانیه) نشان می‌دهد موتور تحت فشار بوده است. اگر در زمان کوتاه مجدد روشن کنید و خیلی زود داغ شود، احتمال نیم‌سوزی یا مشکل مکانیکی وجود دارد.
توجه داشته باشید که بوی تند شبیه لاک سوخته، پلاستیک ذوب‌شده یا سیم سوخته هشدار است. اگر این بو پس از خاموشی هم باقی ماند و از محدوده موتور احساس شد، ادامه کار را متوقف کنید. این مرحله ساده‌ترین شکل تست سوختگی موتور کولر آبی در منزل است.
اگر پس از بررسی‌های اولیه هنوز مشکوک به تعمیر کولر آبی هستید، باید سراغ اندازه‌گیری بروید. باز هم تکرار می‌کنیم در هر مرحله برق را طبق استاندارد قطع و ایمن کنید. در مرحله اول، خازن راه‌انداز/کارکرد را جدا و با اتصال دو سر با مقاومت مناسب آن را تخلیه کنید. سپس ظرفیت را اندازه بگیرید و با مقدار نامی درج‌شده مقایسه کنید. افت بیش از ۱۰–۱۵٪ می‌تواند علت استارت سخت، آمپر بالا و داغی موتور باشد. در مرحله باید با مولتی‌متر در حالت Continuity سلامت فیوز را بسنجید. اگر فیوز پشت‌سرهم می‌پرد، احتمال اتصال یا اضافه‌بار واقعی را بررسی کنید.
در ادامه به تعدادی دیگر از روش‌های تست اشاره می‌کنیم:
در این بخش یک چک‌لیست راه‌های پیشگیری از سوختن موتور کولر آبی برای شما آماده کرده‌ایم تا با انجام آن‌ها از سوختن کولر جلوگیری کنید.
در آخر یادتان باشد که سوختن موتور کولر آبی اصلا اتفاقی نبوده و حاصل زنجیره‌ای از نشانه‌های هشداردهنده است که ما سرسری از کنار آن‌ها عبور می‌کنیم. اگر از همین امروز به افت باد، صدای غیرعادی، داغی بدنه، یا بوی مشکوک و در کل نشانه‌های نیم‌سوز شدن موتور کولر آبی حساس باشید، مطمئن باشید هیچ وقت موتور کولر آبی شما نمی‌سوزد.
منبع: دیجی کالا مگ
