میلگرد بستر یکی از اجزای کلیدی در مقاومسازی دیوارهای بنایی در ساختمانهای با اسکلت بتنی است که برای افزایش مقاومت دیوارها در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله و باد طراحی شده است. این المان فولادی اغلب به صورت نردبانی یا خرپایی تولید میشود و دیوارهای غیرسازهای مانند آجری، بلوک سیمانی یا هبلکس را به اسکلت متصل میکند تا از ریزش یا ترکخوردگی جلوگیری شود. طبق پیوست ششم استاندارد ۲۸۰۰ و مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان، خرید میلگرد بستر و استفاده از آن الزامی است و پیوستگی سازه را افزایش میدهد.
در ساختمانهای با اسکلت بتنی، دیوارهای بنایی اغلب به عنوان عناصر پرکننده عمل میکنند و در برابر نیروهای لرزهای آسیبپذیر هستند. بدون تقویت مناسب، این دیوارها ممکن است از اسکلت جدا شده و باعث خسارات جانی و مالی گسترده شوند.
میلگرد بستر با توزیع یکنواخت تنشها، کنترل ترکها و افزایش پیوستگی بین دیوار و ستونها و تیرها، ایمنی کلی سازه را ارتقا میدهد. طبق نشریه ۸۱۹ مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، این سیستم میتواند جایگزین یا مکمل وال پست باشد و به ویژه در دیوارهای کوتاهتر کارآمد است. البته باید با توجه به بودجه پروژه و قیمت وال پست آماده تصمیم نهایی خود را بگیرید.
مزایای اصلی میلگرد بستر عبارتند از:
این ویژگیها کاربرد میلگرد بستر در دیوار چینی را توسعه داده و آن را به گزینهای ایده ال برای ساختمانهای مسکونی و تجاری در مناطق زلزلهخیز تبدیل کرده است.
اجرای میلگرد بستر باید دقیقاً مطابق با استاندارد ۲۸۰۰ (پیوست ششم)، مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان و نشریه ۸۱۹ انجام شود تا حداکثر کارایی و ایمنی حاصل گردد. رعایت این ضوابط تضمینکننده توزیع مناسب نیروها و جلوگیری از نقاط ضعیف در دیوار است.
ضوابط اصلی عبارتند از:
اجرای میلگرد بستر به صورت گامبهگام و با دقت بالا انجام میشود تا کیفیت نهایی تضمین شود. در ادامه، هر مرحله به تفصیل توضیح داده شده است.
ابتدا عرض و ارتفاع دیوار تعیین شده و محل قرارگیری میلگردها بر اساس فاصله استاندارد (هر ۴۰ سانتیمتر) علامتگذاری میگردد. در اسکلت بتنی، محل نصب گیرهها روی ستونها و تیرها با ابزارهای تراز دقیق مشخص میشود تا همترازی کامل حفظ گردد. این مرحله پایهای است و استفاده از نقشههای مهندسی دقیق ضروری است تا از خطاهای بعدی جلوگیری شود.
ستونها و تیرهای بتنی سوراخکاری شده و رولپلاک یا پیچ مناسب نصب میگردد. در صورت برنامهریزی قبلی، پلیت یا ناودانی منقطع در بتن کاشته میشود. سپس گیرهها (حداقل قطر ۴ میلیمتر) به پلیت جوش داده یا با پیچ محکم میشوند. این کار باید توسط افراد ماهر انجام شود تا استحکام اتصال در برابر نیروهای لرزهای تضمین گردد.
رج اول بلوک یا آجر چیده شده و ملات به طور یکنواخت پخش میگردد. کیفیت مصالح بررسی شده، ملات با نسبت مناسب مخلوط میشود و سطح زیرین تمیز و مرطوب نگه داشته میشود تا چسبندگی مناسب ایجاد گردد و از ترکهای اولیه جلوگیری شود.
میلگرد روی لایه ملات قرار گرفته و کاملاً مدفون میشود. انتهای آن حدود ۲۰ سانتیمتر به زاویه ۹۰ درجه خم شده و داخل گیره قرار میگیرد، سپس با قلاب محکم میشود. خمکاری با ابزارهای استاندارد انجام شود تا آسیبی به میلگرد وارد نشود و پیوستگی کامل با اسکلت حفظ گردد.
ملات روی میلگرد کشیده شده و رج بعدی چیده میشود؛ این فرآیند برای تمام ارتفاع تکرار میگردد. در هر لایه، تراز و شاقول دیوار چک شده، انحرافات اصلاح میگردد و ملات اضافی پاک میشود تا یکپارچگی و ظاهر نهایی حفظ شود.
پوشش ملات، همپوشانیها و اتصالات بررسی میشود و در صورت نیاز والپست میانی اضافه میگردد. این کنترل توسط ناظر مهندسی انجام شود تا تمام استانداردهای آییننامهای رعایت شده باشد.
والپست معمولاً از پروفیلهای فلزی مانند نبشی یا ناودانی تشکیل شده و برای دیوارهای بلندتر یا با بارهای سنگینتر طراحی شده است؛ در حالی که میلگرد بستر سبکتر، ارزانتر و برای تقویت داخلی دیوار مناسبتر است و نصب آن نیاز به تجهیزات کمتری دارد. وال پست بیشتر به عنوان قاب خارجی عمل میکند و مقاومت خارج از صفحه را افزایش میدهد، اما میلگرد بستر با قرارگیری داخل ملات، پیوستگی داخلی بهتر و جلوگیری از ترکهای ریز را فراهم میکند. در بسیاری موارد، میلگرد بستر مکمل وال پست است و اجرای همزمان آنها به ویژه در دیوارهای بلند، ایمنی را به طور قابل توجهی افزایش میدهد و هزینهها را بهینه میکند.
رعایت نکات ایمنی در اجرای میلگرد بستر ضروری است تا از حوادث اجرایی و مشکلات بلندمدت مانند کاهش استحکام جلوگیری شود. نظارت مداوم و آموزش تیم اجرایی کلید موفقیت است.
نکات اصلی ایمنی عبارتند از:
رایجترین اشتباهات شامل عدم رعایت فاصلهها، پوشش ناکافی ملات و اتصال ضعیف است که با نظارت دقیق قابل پیشگیری هستند.
جمعبندی
اجرای صحیح میلگرد بستر در اسکلت بتنی ایمنی سازه را در برابر نیروهای جانبی افزایش داده و به عنوان روشی اقتصادی، عمر مفید ساختمان را طولانی میکند. با رعایت ضوابط آییننامهای، مراحل اجرایی دقیق و نکات ایمنی، میتوان سازهای مقاوم و پایدار ایجاد کرد. ترکیب آن با وال پست در موارد لازم، بهترین رویکرد برای پروژههای ساختمانی در ایران است و تأکید بر نظارت مهندسی، استانداردهای ملی را تضمین میکند.