همه ما خطه شمال ایران، مازندران و گیلان را با درختان سرسبز می‌شناسیم. معماری بومی گیلان نیز برایمان با چوب، بالکن های بزرگ پیرامون ساختمان، پرچین ها و… تداعی می‌شود. رشت، پرجمعیت‌ترین شهر این خطه، شهری بسیار پر تراکم بوده و به دلیل ساخت و سازهای چند دهه اخیر و سر بر آوردن آپارتمان های متعدد، چهره‌ای همانند دیگر شهرها به خود گرفته و هویت خود را از دست داده است.
مطلب پیشنهادی: اصول طراحی آپارتمان، نکات کلیدی و کاربردی!
معماری آپارتمانی در گیلان که طراحی آن توسط تیم پژمان طیبی انجام شده است، در ابتدا قرار بوده آپارتمانی باشد همانند بقیه آپارتمان های دیگر. به طور معمول «آپارتمان» و «خانه روستایی» دو مفهوم غریبه اند. مفاهیمی روز به روز از هم دور شده و که در دهه های اخیر کمتر آپارتمانی در گیلان ساخته شد که همگام با معماری بومی آن منطقه باشد.
چالش پروژه مذکور، بهره‌گیری و استفاده از معماری بومی و بازگرداندن این مفهوم از دست رفته به ساختمان بوده است. آپارتمانی که نه قرار بود از معماری کلاسیک رومی و نه از معماری امروزی (بین المللی) بهره گیرد. تیم طراحی قصد داشتند که هم در لایه فرم و هم در لایه عملکرد، تا حد امکان خاطره‌هایی که رو به فراموشی هستند را مرور کنند و از عناصر بصری و هویت بخش خطه گیلان در طراحی خود بهره‌مند شوند.
در ابتدای امر سعی نمودند که توده ساختمان را به گونه ای جاگذاری شود که درختان قدیمی موجود در حیاط حفظ شده و در عین حال، دو رمپ سواره (بالا و پایین رو) و همینطور ورودی پیاده نیز در این بین جانمایی شود.
در زمان‌های نه چندان دور، بخش بزرگی از زندگی در خانه های گیلانی، در بالکن و فضای نیمه باز صورت می‌گرفته. اما بافت پرتراکم شهری، مجالی برای بهره بردن از ایوانی بزرگ، کشیده و سراسری را نمی دهد. و با توجه به دید نامناسب ساختمان همسایه روبرویی، عملا بلا استفاده باقی می‌ماند. لذا باید به نحوی این دید کنترل می‌شده است.
برای این منظور در ابتدا، بالکن به نحوی چرخانده شده که دید مناسبی به فضای سبز انتهای کوچه داشته باشد. و همچنین برای جلوگیری از اشراف و دید همسایه، جداره بالکن را با پوششی از چوب‌ها پوشانیده‌اند. جداره‌ای که تداعی‌کننده دیوارها و پرچین‌های معماری بومی گیلان و یا هنر سنتی حصیربافی است. این دیوار مشبک چوبی درنهایت، به کل ساختمان تعمیم یافته و تبدیل به شالوده فرم بصری و هویت بخشی ساختمان شده است. فرمی که نه تنها در نما، که در کل ساختمان مورد استفاده قرار گرفته است.
از آنجایی که فضای باز طبقه همکف عملا با راه های دسترسی و رمپ‌ها اشغال شده، هیچ حیاط و فضای بازی برای زندگی باقی نمانده بود. بنابراین به جای پشت بام شیبدار، از بام مسطح استفاده و با باغ بام، فضای باز و فضا سبز عمومی ساختمان را تامین کرده‌اند.
مطلب خواندنی: آپارتمان دوبلکس، خانه ای چشمگیر در خطه سرسبز گیلان!
در این ساختمان آسانسور به باغ بام دسترسی داشت، بنابراین خرپشته دو طبقه و بسیار بلند بود. به طور معمول بخش‌هایی همچون خرپشته، به عنوان حجمی زائد در نظر گرفته می شوند و نقش آنها در ترکیب با بقیه ساختمان، نادیده گرفته می شود. در فرایند طراحی با تعمیم دادن پوسته مشکب چوبی ( طراحی شده جهت کنترل دید بالکن ها ) به خرپشته و حذف کردن قسمتی از سقف آخرین بالکن، خرپشته را به عنوان حجمی در هم تنیده با نما کل ساختمان دیدند.
طراحی فضاهای مشاء در معماری آپارتمانی در گیلان، در امتداد طراحی کلی ادامه یافته است. ورودی مجموعه، لابی، سقف پارکینگ و نورپردازی آن فضا نیز با این پوسته مشبک چوبی ترکیب شده است.
با توجه به اقلیم مرطوب شمال، نیاز به کوران وجود داشته. بنابراین، راهرو و درب اتاق ها به گونه ای جانمایی شدند که به جهت باد همگام باشند. یک بازشو باریک درکمدی که در راهرو واقع شده بوده، به برقراری جریان کوران باد کمک کرد. نهایتا، در روند طراحی داخلی واحدها، تصمیم گرفتند که فضا را به ساده‌ترین و مینیمال‌ترین حالت ممکن دربیاورند و به جای بازی با بافت‌ها (کاغذ دیواری و…) با حجم‌ها (دیوارها و فضاهای پر و خالی) بازی شود و از بافت مجوف چوبی (نما) استفاده نکرده و دست ساکنین را در انتخاب انواع مبلمان، بافت‌ها و سبک‌های طراحی داخلی باز گذاشتند. در نهایت، تنها فضای داخلی که بافت چوب در آن استفاده شده، سرویس‌ها و آشپزخانه است.
بازنویسی و انتشار: فهیمه مصدرالامور