طراحی محوطه: خانه های قدیمی و زیبای ایرانی در کویر در اطراف حیاط مرکزی ساخته می شده است. این حیاط که همیشه سرشار از حس صمیمیت بوده، گاهی در بخش مرکزی خود به ارتفاع یک طبقه، گودالی در وسط داشت که به آن گودال باغچه یا باغچال می گفتند. وجود چنین فضایی در خانه بی حکمت نبوده و مزایای بسیاری برای ساکنانش داشت که در این مطلب از چیدانه با آن می پردازیم و پس از آن همراه با شما نمونه های مختلف گودال باغچه ها را در فضاهای مدرن می بینیم.
در کویر خانه ها را گود می ساختند تا بنا عایق حرارت و صدا بوده و در مقابل زلزله مقاوت تر باشد. گودال باغچه های ایرانی را می توان در خانه های سنتی شهرهای کاشان، نایین و یزد دید. مردم شهر های کویری ایران به دلایلی همچون دسترسی به آب قنات که حوض خانه را پر و آب مصرفی را تامین می کرد، یا تفکیف فضای زمستان نشین و تابستان نشین دست به ساخت چنین فضایی در خانه می زدند.
مطلب پیشنهادی: معماری ایرانی و طراحی داخلی امروزی در اقلیم گرم و خشک
در حاشیه ی این حیاط (گودال باغچه) اغلب رواق و گاه چند اتاق به شکلی نیمه باز ساخته می شده و کاشت درخت انار، پسته و انجیر در این گودال باغچه ها مرسوم بوده است. با توجه به کوچک تر و پایین تر بودن این حیاط از حیاط اصلی و استفاده از رطوبت و خنکی زمین، علاوه بر رطوبت گیاهان و خنکی آب، اتاق هایی که رو به گودال باغچه باز می شدند، تابستان نشین نام داشتند. اتاق های فضای داخلی تابستان نشین نور خود را به راحتی از حیاط دریافت می کردند و علاوه بر آن گودال باغچه خاک مورد نیاز خشت‌های استفاده شده در بنا را تامین می کرد. گودال باغچه ی خانه ی پیرنیا در نایین و مسجد مدرسه ی آقا بزرگ در کاشان نمونه های خوبی از این فضاها هستند. معماری خانه طباطبایی ها نیز به شیوه گودال باغچه متقارن و درون گرا است.
مطلب پیشنهادی: جذابیت دکوراسیون ایرانی با طرح و رنگ صنایع دستی
طراحی حیاط منزل به سبک خانه های سنتی ایرانی حتما لذت بخش خواهد بود اما شاید داشتن گودال باغچه با شکل و ظاهر گذشته در ساختمان های معاصر کار بسیار دشواری باشد. بنابراین بهتر است از ویژگی های این عنصر معماری ایرانی ایده بگیریم و فضاهایی مدرن و امروزی را به وجود بیاوریم.
در تصویر بالا می تواند نمونه ای از طراحی مدرن یک گودال باغچه را ببینید که به خوبی توانسته بسیاری از ویژگی های آن را با ظاهری مدرن در خود جای دهد. چیدمان فضا در اطراف، پوشش گیاهی مناسب، رواق ها و فضای نشیمن به خوبی در این تصویر قابل مشاهده هستند.
مطلب پیشنهادی: هشتی ایرانی را به ورودی خانه های امروزی بیاورید
به نظر می رسد که معماران خانه ای از رف در اصفهان نیز با چنین ایده ای دست به طراحی باغچه ای پایین تر از سطح حیاط زده اند که می توانید آن را در گوشه تصویر بالا نیز ببینید. گودال باغچه کوچک در این حیاط طراوت و تازگی گیاهان را به فضای حیاط خانه آورده است.
گودال باغچه ها در خانه های ایرانی فضایی برای دورهمی های خانوادگی نیز بودند. داشتن فضایی فرو رفته در دل زمین، گوشه ای دنج را به وجود می آورد که باعث بیشتر شدن صمیت در فضا می شود. در حیاط خانه ی مدرن خود می توانید چنین فضایی را به وجود بیاورید و از آن لذت ببرید.
نورگیری طبقه زیر زمین نیز یکی دیگر از فواید ساخت گودال باغچه هاست. معماران خانه آب 250 در اصفهان نیز گودال باغچه ای را فراهم کرده اند تا به کمک آن بتوانند نور کافی را به فضای زیر زمین خانه برسانند. در کنار آن با کاشت گیاهان در این بخش به زیباتر شدن فضای حیاط کمک کرده اند. با این شیوه افرادی که از فضای داخلی زیر زمین به بیرون نگاه می کنند. پشت پنجره گل های زیبا و رنگارنگی را خواهند دید.
پاسیو مجتمع های مسکونی بزرگ نیز می توانند حالتی شبیه به گودال باغچه و حیاط مرکزی داشته باشد. ساختمان مسکونی نیاوران با داشتن چنین فضایی به زیبایی حوض فیروزه ای ایرانی و فضایی برای پرورش گیاهان را در خود جای داده است.
ما در مطالب گذشته نیز با شما از دکوراسیون ایرانی در دیگر بخش های خانه نیز صحبت کرده ایم: ایده هایی برای طراحی پاسیو به سبک ایرانی طاقچه های ایرانی، نیاکان شلف های امروزی در دکوراسیون منزل خودنمایی گره چینی ایرانی در دکوراسیون خانه های امروزی آوای عشق در خانه هایی با کاشی های فیروزه ای
نویسنده: لاله داورپناه | در تحریریه چیدانه