فضاهای ایرانی و اسلامی: آجر به عنوان شناخته شده ترین مصالح ساختمانی در ایران از دیرباز یکی از انتخاب های معماران ایرانی و سازندگان ساختمان در این کشور بوده و هست. این عنصر که از خاک ساخته شده و حس و حالی نوستالژیک برای هر ایرانی دارد، از لحاظ سازگاری با آب و هوا و اقلیم ایران بسیار مناسب است. هنوز می توان ساختمان های باستانی را در گوشه گوشه ایران یافت که با آجر ساخته شده و پا برجا هستند. آجر خود به تنهایی ظاهری ساده و شاید یکنواخت دارد. اما معجزه مرموز آجر چیست؟! و چه چیزی در این مصالح ساختمانی باعث شده تا پس از گذشت سال ها، هنوز به چشم متخصصان و مردم ایران زیبا به نظر برسد؟!
ایرانیان بیش از هر ملتی با آجر کارکردند، تجربه کردند و از آن در جنبه‌های مختلف ساختاری و زیبایی استفاده نموده‌اند. هنر آجر چینی ایرانی شاید یکی از مهمترین دلایل پابرجایی آن در طی قرن ها بوده است. این هنر تا به جایی پیش رفته که در معماری معاصر ایران و ساختمان های امروزی اش شاهد نوآوری های در چینش آجر ها هستیم. آجر چینی هایی که دیگر نام هایی همچون : رگ چینی، گل اندازی، گره سازی، هشت و گیر، خوون چینی، فخرو مدین، بادبزنی، آجر معقلی، آبشاری و… را به دوش نمی کشد. با چیدانه همراه باشید و نمونه هایی از آجرچینی های مدرن ایرانی را ببینید.
خانه آجر بافت نام ساختمانی مسکونی در محله جیحون تهران است که در اوج سادگی، تنها با نوآوری معمار این پروژه به اثری ارزشمند تبدیل شده است. معمار با طراحی دیتیلی ساده و نوآورانه برای آجر چینی با استفاده از سیستم قفل و بست و بدون استفاده از ملات و با هزینه ای اندک این اثر را خلق کرد. اثری که در آن زمان مورد توجه بسیاری از متخصصان و عموم مردم قرار گرفت. مجله معماری این نوآوری را به عنوان یکی از بهترین دستاوردهای معماری در آن سال تلقی می کرد.
نمای ساختمان خانه حقیقی با جزئیات کامل و کیفیات لازم و ضروری ساخته شده است و سه درخت پیرامون آن در درون چارچوب این ساختمان که از آجر ساخته شده بود جای گرفتند. گرچه در نگاهی کلی این آپارتمان به دو پارامتر مهم در طراحی که وجود «طبیعت» و حس «خانه» بودند، شناخته می شود اما نباید فراموش کرد که طراحی نما و نحوه آجرچینی آن نیز به خوبی و با توجه با معماری ایرانی انجام شده است.
این روش اجرای آجرچینی در نمای ساختمان خانه چهل گره شباهت‌هایی به روش بافت فرش دارد؛ در فرشبافی، یک یا چند نفر پشت دار قالی می‌نشینند و فرش را می‌بافند و شخصی نقشه را برای آنها می‌خواند، این نقشه‌خوانی با ریتم و آهنگ خاصی صورت می‌گیرد و شخصی که نقشه را می‌خواند، لزوما فرشبافی نمی‌داند و نیازی نیست از کلیت طرح مطلع باشد. در خانه چهل‌گره نیز، یک کارگر ساده پشت میلگردهایی که به عنوان استراکچر آجرها تعبیه شده‌اند، می‌نشیند و آجرهایی را که از قبل سوراخ شده‌اند، درون میلگردها قرار می‌دهد. ترتیب و چگونگی قرارگیری آجرها در دستورالعملی قید شده که توسط شخص دیگری خوانده می‌شود.
مطلب پیشنهادی: بازسازی خانه کاوه، ساختمانی ۲۰ ساله در تهران
بهره‌گیری از آجر در پروژه مجتمع چندمنظوره (اداری، مسکونی) روزنه، این امکان را فراهم می‌آورد که با استفاده از تنها یک نوع مصالح و کاستن میزان هزینه‌ها، بافت‌ها و طرح‌های متفاوتی خلق کرد. علاوه بر آن، آجر حس گرمی در مقابل فضای سرد صنعتی به همراه دارد. با بررسی الگوهای معماری سنتی ایرانی، شیوه‌ی جدیدی برای چیدن آجرها به کار گرفته شد تا با حذف ماژول‌های بزرگتر بتوان روزنه‌ها را شکل داد. فضای پویای بافت صنعتی از طریق نوع چیدمان روزنه‌های ساختمان منعکس شده و حس حرکت و جنبش را از فضای داخل کارخانه به نمای رو به جاده‌ی ساختمان منتقل می کند که فریم‌های استیلی آن اندکی از سطح دیوار بیرون زده‌اند و نام کارخانه را در بافت آجری به تصویر کشیده‌اند. ماژول‌های کوچک‌تر در اطراف دیوار به تدریج از جای خوی بیرون زده‌اند تا حس پویایی و تحرک را نشان دهند. به هنگام غروب که اطراف کارخانه در تاریکی فرو می‌رود، این پروژه همچنان از روزنه‌های خود به بیرون نور ساطع کرده و بر جنبش و فعالیت بی‌وقفه‌ی کارخانه‌ی استیل فرم تاکید می‌گذارد.
با توجه به قرارگیری بنا رو بروی ساختمان مرکزی صنایع دستی ایران که نمایی آجری دارد. از آجر برای شکل دهی فضا استفاده شد. به عبارت دیگر: طراحی کلی پروژه کافه اسپریس، بر اساس به کارگیری ایده و کانسپتی بر پایه مواد و مصالح سنتی در هندسه ای یکپارچه شکل گرفت است، که با آغاز آن در فضای بیرونی و امتداد دادن آن به فضای داخلی وحدت و هماهنگی در کل پروژه ایجاد شده است. با این کار مشتری های کافه در مسیری که طراح آگاهانه ایجاد کرده قرار خواهند گرفت. یکی از مسائل اصلی در طراحی داخلی کافه اسپریس ایجاد تنوع بصری در فرم بود. در یک فضای کوچک با انتخاب این کانسپت، حس و حال و درک بازدید کنندگان در ارتباط با طراحی فرم این پروژه نکته مهمی بود که با تغییر و ترکیب رنگ در آجرها و پس و پیش نشاندن آنها ایجاد شد. سمت فیروزه ای رنگ جداره آجر ها رو به جنوب قرار گرفت و با هندسه یکپارچه از پیاده رو آغاز شده و داخل کافه ادامه پیدا است.
مطلب پیشنهادی: فضایی گرم و با طراوت در خانه آپارتمانی قیطریه
طراحی مدول های ساختمان مسکونی کهریزک با جزییات پرکار آجر بر پایه الگوی هندسی سبک ایرانی است و هندسه ی هر مدول با دیگری بر اساس نوع کاربری آنها به ظاهر متفاوت است ولی الگوی مشترکی ما بین مدول هاست که منجر به آرام بودن پروژه می شود که تداعی کننده آجر کاری معماری سنتی ایرانی است و مسکونی بودن این مجموعه را نیز نشان می دهد. و همچنین این هندسه قابل درک توسط کارگران بومی است در نتیجه براحتی قابل اجراست و این امر در طراحی مجموعه های مسکونی سنتی ایرانی مناطق کویری به فراوان دیده می شود که با آب و هوای گرم و خشک این منطقه نیز بسیار هم خوانی دارد. در این پروژه کاربری مورد نظر کاربر را از بالکن ها مورد مطالعه قرار دادند و آنها را با مدول های آجری مشبک بستند. این مدول های آجری که هر یک نیازی از خواسته های کاربران را تأمین می کرد و از طرفی به علت کمبود فضای واحد ها کمدهای اتاق ها یا طاقچه های نشیمن را نیز در جداره داخلی مدول ها قرار دادند و نور کافی را با پنجره های قدی وارد فضای داخلی کردند و به نحوی طراحی دکوراسیون داخلی را نیز مطلوب ساختند.
در خصوص کاربرد آجر بیشتر بدانید: آجر و کاربرد آن در معماری و طراحی داخلی ساختمان آجرهای ارزان، کفپوش متفاوت در دکوراسیون داخلی ویدئو: دیوارهایی که خاطراتتان را زنده می کنند!
گردآوری شده در تحریریه چیدانه