با رفتن به این عمارت در تهران، زیبایی‌های اصفهان را فراموش می‌کنید

با رفتن به این عمارت در تهران، زیبایی‌های اصفهان را فراموش می‌کنید

عمارت مسعودیه تا سال‌ها پیش مهجور و ناشناس بود و کسی فکرش را نمی‌کرد درست پشت میدان بهارستان و در شلوغی و هیاهوی خیابان جمهوری، پشت سردری با نام میراث فرهنگی، عمارت و باغی به این بزرگی و زیبایی وجود داشته باشد؛ باغی که خصوصیات باغ ایرانی را داراست و اثر معماری اروپایی بر عمارت و ساختمان‌هایش دیده می‌شود.

عمارت مسعودیه

مبلمان اداری آرویناژ

 

عمارت مسعودیه از بناهای قاجاری و دیدنی‌ های تهران به شمار می‌آید و در طول حیات خود کاربری‌های مختلفی داشته است. این عمارت را به دستور مسعود میرزا ساختند و به همین دلیل با نام مسعودیه معروف شد. مسعود میرزا ملقب به ظل‌السطان، فرزند ارشد ناصرالدین شاه بود. عمارت مسعودیه به‌علت موقعیت مکانی خود در میدان بهارستان، اتفاقات بسیاری را تجربه کرده است.

معماری عمارت مسعودیه

هنگام  ورود به مجموعه مسعودیه، روی در ورودی نشانی از معمار عمارت و ارادت وی به ظل‌السطان و همچنین سال تاسیس بنا را می‌بینید.

نود و پنج بنا گشت پس از الف و دویست                         ز قلی خان رضا چاکر ظلّ السلطان

بر اساس مستندات باقی‌مانده، این باغ دارای دو قسمت بیرونی و اندرونی می‌شد كه در حال حاضر از قسمت اندرونی آن اثری باقی نمانده است. قسمت بیرونی مجموعه فعلی، باغ‌عمارت مسعودیه را تشكیل می‌دهد. در این باغ در حال حاضر هفت عمارت وجود دارد كه به‌وسیله حیاط‌هایی به یكدیگر متصل شده‌اند.

عمارت مسعودیه

در حیاط اصلی از سردر باغ، یک محور كالسكه‌رو شروع می‌شود و تا حیاط مقابل دیوان‌خانه امتداد دارد. باغ به‌وسیله ستون‌های آجری و نرده‌های چوبی به دو قسمت غربی و شرقی تفكیک شده بود كه اكنون نرده‌ها برچیده شده‌اند. حیاط مقابل دیوان‌خانه دارای یک حوض مدور است كه در دوره قاجار به شعاع حدود دو متر گرداگرد آن با آجر فرش شده بود و جهت گذاشتن گل به‌طور شعاعی از آن استفاده می‌كردند.

معماری قاجار

از آغاز سلطنت ناصرالدین شاه تا پایان حکومت سلسله قاجار، بر اثر مسافرت‌های ناصرالدین شاه و جانشینان او و همچنین اعزام عده‌ای از محصلان ایرانی به اروپا و تحت‌تاثیر قرار گرفتن هیئت حاکمه و نخبگان جامعه، سبکی در معماری آغاز شد که التقاطی از معماری بومی و معماری غربی است. هنر معماری این زمان با مقایسه با دوره صفویه، به‌خصوص در مورد ساختمان و توده بسیار ضعیف شمرده می‌شود. تنها در زمان حکومت طولانی ناصرالدین شاه قاجار به‌دلیل نفوذ هنر غربی، هنر معماری همچنین صنایع ظریف مانند گچ‌بری، آینه‌کاری و کاشی‌کاری رونق یافت. ارتباط بیشتر ایران با غرب، معماران ایرانی را بر آن داشت تا عوامل مشخص معماری ایران را با روشن‌بینی و توجه خاصی با عوامل معماری غرب درآمیزند و آثاری خلق کنند که از نظر هنری دلپسند باشد.

عمارت مسعودیه

معماری قاجار اصول، مبانی و الگوهای قدیم معماری ایران را ارتقا بخشید و نوآوری‌هایی از نظر فضا به‌وجود آورد. با این همه قوت لازم خلق یک معماری نوین را نداشت. جایگاه و مرتبه معماری قاجار در تاریخ معماری گذشته ایران (قبل از دوره نوین) می‌تواند محل بحث و تامل باشد. اگر آثار معماری را از زاویه فضایی ارزیابی کنیم و به خلاقیت‌های فضایی در معماری توجه کنیم، معماری دوره قاجار ارزش پیدا می‌کند و در جایگاه برتر و تکامل یافته‌تری نسبت به معماری‌های دوره‌های قبل از خود چون زندیه و صفویه قرار می‌گیرد؛ چراکه در معماری این دوره خلاقیت‌هایی فضایی افزایش می‌یابد. تنوع فضاها بیشتر می‌شود و فضاهای نوینی خلق می‌شوند. فضاها به گشایش و سبکی بیشتری می‌رسند و الگوهای قدیمی معماری ایران در جهت گسترش فضا تکامل می‌یابند. به‌طور خلاصه، اگر تکامل معماری را گشایش، شفافیت و سبکی فضاها بدانیم، معماری این دوره به‌عنوان مرحله تکامل معماری قدیم ایران مطرح می‌شود.

سردر پیاده

ساختمان سردر پیاده که قدیمی‌ترین بنای مجموعه مسعودیه به شمار می‌رود، به‌رغم الحلقات متعدد در دوره‌های بعدی، هنوز ویژگی‌های بنای اولیه، استخوان‌بندی معماری آن را تشکیل می‌دهد. این بنا از الگوی کلاسیک عمارت‌های ورودی دوران اول قاجار پیروی می‌کند. این الگو یک پلان سه قسمتی است؛ به این معنی که سه فضای متوالی رو به معبر ورودی دارد که درب ورودی و تاکید اصلی معماری روی فضای مرکزی است.

عمارت مسعودیه

سیرکولاسیون طبیعی چنین فضایی، ورودی از مرکز و خروج از طرفین، از سوی مقابل است. در دو سوی فضای مرکزی دو اتاق با تقسیم سه‌تایی قرار داشت که عملکردهای مجموعه ورودی از جمله نگهبانی یا حتی پذیرایی محدود را عهده‌دار می‌شد. این فضاها در کنار فضای پرتزیین مرکزی چنان معماری باشکوهی را ارائه می‌کنند که می‌توانستند برای برخی ملاقات‌های مهم خارج از محیط داخلی مجموعه کارکرد داشته باشد.

معماری سردر پیاده که به احتمال قریب به یقین متعلق به دوره فتحعلی شاه قاجار است، با یک عقب نشستگی به‌صورت جلوخان، اولین مرتبه از سلسله مراتب ورودی را به بهترین نحو ارائه کرده است. روی محور ورودی یک عقب نشستگی کوچک‌تر و مسقف، محل استقرار درب نفیس چوبی با تزیینات معرق و منبت است. دو سکوی سنگی پیرنشین از اجزای جدا نشدنی ورودی‌ها در معماری ایرانی با تزیین سنگی درخور و یک مقرنس ۲۰ ردیف ورودی را به کمال می‌رسانند.

عمارت مسعودیه

عکس‌‌ از ایکنا (عکاس: مصطفی تقاضایی) 

دو فضای سه قسمتی جانبی به‌صورت دو طاق‌نمای کوچک با مقرنسی بسیار ظریف و در و پنجره که قطعا دچار تغییراتی شده‌اند، خودنمایی می‌کند. دو فضای سکو مانند نیم‌هشت در حد فاصل فضای سه قسمتی و یک نیم کاربندی ۱۰ تایی با کاشی معقلی و قاب‌کشی هفت‌رنگ با نقش گره و کتیبه‌ای درخشان از کاشی هفت‌رنگ در میان دو نیم‌ستون به‌صورت مقرنس گچی سفید، ورودی را معرفی می‌کنند که تحسین هر بیننده‌ای را بر می‌انگیزد.

محوطه باغ

مساحت اصلی باغ مسعودیه در ابتدا حدود چهل هزار متر مربع بود؛ اما تغییرات و تصرفات در طول زمان مساحت باغ را به حدود دو هکتار رسانده است. سردر کالسکه‌روی مجموعه‌ تاریخی مسعودیه در نوع خود از جذاب­‌ترین ابنیه­‌ مجموعه است؛ نه فقط به‌خاطر تزیینات زیبای آن، بلکه به خاطر راه‌حل هوشمندانه­‌ آن در تغییر زاویه­‌ محور باغ به نسبت خیابان.

عمارت مسعودیه

با ورود به باغ آنچه خودنمایی می‌کند نمای اصلی دیوان‌خانه و حوض آب روبه‌روی آن است که به‌واسطه‌ خیابانی سنگ‌فرش به طول حدود ۱۳۴ متر و رج درختان بلند کاج به ورودی متصل می‌شود. این درختان در گذشته چنار بوده‌اند. امروزه یک بنای آجری یک طبقه در سمت راست، دو بنای آجری سه طبقه در سمت چپ و یک بنای یک طبقه­‌ دیگر در همین سمت خودنمایی می‌کند. این در حالی است که در گذشته، یک نرده‌­ چوبی با ستون­‌های سنگی و چراغ‌­هایی با پایه­‌ چدنی در میان رج درختان مرتفع چنار، منظر عمومی باغ را شکل می‌دادند. قابل تصور است که خانه‌­های اندرونی در دو سو اگرچه قابل رویت بودند؛ اما از امنیت نسبی بصری داشتند.

منبع: کجارو

متخصصان چیدانه

مشاهده بیشتر

دیدگاه کاربران

ثبت دیدگاه