در صنعت ساختمان‌سازی، به پوسته بیرونی ساختمان نما گفته می‌شود. نمای بیرونی علاوه بر اینکه به‌عنوان لایه محافظ از ساختمان دربرابر عوامل مختلف محافظت می‌کند، نقش بسیار مهمی نیز در زیبایی و جذابیت آن دارد. طراحی نمای ساختمان به‌عنوان اولین و بیرونی‌ترین عنصر تاثیرگذار بر مخاطب، باید فکرشده و طبق اصول و قواعد طراحی شود. در این مقاله از چیدانه به معرفی نمای ساختمان و تاثیر آن بر معماری و نمای شهری، بررسی انواع نمای ساختمان از نظر سبک و متریال کاربردی و چگونگی طراحی نما و نمایش جدیدترین عکس نمای ساختمان پرداخته می‌شود. با ما همراه باشید.
در لغتنامه نما به این صورت تعریف می‌شود: “صورت ظاهری هر چیزی، آنچه که در معرض دید و برابر چشم است، آنچه از بیرون دیده می‌شود، منظره خارجی بنا و عمارت، قسمت خارجی ساختمان، فن روسازی ساختمان و ساختن نمای عمارت."
درحقیقت نمای هر ساختمان بر مجموعه شهری که در آن قرار گرفته، تاثیرگذار خواهد بود و از آن تاثیر می‌گیرد. نمای ساختمان تاثیرش را در کالبد میدان‌ها، خیابان‌ها و کوچه‌هایی که در آن قرار گرفته، می‌گذارد. اگر بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمان‌ها، به طراحی نمای یک ساختمان به تنهایی توجه شود، هماهنگی کلی نمای شهر نابود می‌شود. نمای بیرونی هم باید با نماهای اطراف هماهنگی داشته باشد و به‌همان اندازه هم با ترکیبی از ابعاد و مصالح کاربردی، یکتایی خاص خود را نیز داشته باشد.
با اینکه مسکن یکی از نیازهای ابتدایی انسان‌ها به حساب میآید اما متاسفانه در برنامه‌ریزی‌های ملی به مسکن به‌عنوان محلی برای آسایش و آرامش افراد کمتر توجه شده و بیشتر جنبه اقتصادی آن در نظر گرفته شده است. بعضی از تولیدکنندگان و سازندگان مسکن نیز به‌دلیل تسریع در فروش و بازگشت سرمایه خود، سعی می‌کنند برند خود را در محله مسکونی مطرح کرده و نمایشی متفاوت از بنای خود ارائه دهند و این مسئله باعث ناهماهنگی نمای ساختمان‌ها در سطح شهر شده است.
اقلیم منطقه از موارد مهمی است که باید در طراحی نمای ساختمان مورد توجه قرارگیرد. نما ساختمان‌هایی که در مناطق مرطوب قرار دارند با نمای خانه‌ای که در منطقه گرم و خشک قرار دارد کاملا باید متفاوت طراحی شود. طراحی و مصالحی که برای نما استفاده می‌شود باید از قابلیت تطابق با آب و هوای مورد نظر را داشته باشد. از طرفی در طراحی نما به بافت منطقه نیز باید توجه شود. برای مثال در منطقه‌ای که بیشتر ساختمان‌ها نمای سنگی دارند، استفاده از نمای آجری توصیه نمی‌شود، چراکه نما باید با نما ساختمان‌های مجاور خود همخوانی و هارمونی داشته باشد.
درواقع نمای ساختمان فضای انتقال بین فضای داخل و خارج بوده که با عقب‌نشستگی‌ها و بیرون زدگی‌ها و تراس با فضای داخل ساختمان ارتباط برقرار می‌کند. در داخل ساختمان نماهایی که به بیرون دید ندارند خصوصی و نماهایی که در سمت خیابان و رو به بافت شهر هستند، عمومی‌ترند. بنابراین نماهای رو به بیرون ساختمان از طرفی وجهی اجتماعی داشته و از طرف دیگر وجهه ساکنان را مشخص می‌کنند. نما در هر ساختمان بایستی نه تنها با فضای عمومی هماهنگی داشته باشد، بلکه باید بتواند با محیط داخلی ساختمان نیز ارتباط داشته و همسو باشد.
در طراحی نما باید به به نوع کاربری فضا و اینکه ساختمان مسکونی، اداری، تجاری یا تفریحی است توجه شود. به عبارتی نمای ساختمان باید گویای کاربری بنا بوده و طوری طراحی شود که با نگاه اول، بتوان نوع کاربری آن را حدس زد.
در طراحی نما ساختمان باید اصول طراحی نما در نظر گرفته شود و با توجه به سبک‌های متفاوتی چون مدرن، نئوکلاسیک و کلاسیک انجام می‌شود که هریک ویژگی‌های خاص خود را دارند:
نما ساختمان مدرن از قوانین و قوائد سبک مدرن چون سادگی و عدم استفاده از تزیینات پیروی می‌کند. استفاده از ریتم‌های عمودی، افقی و زاویه‌دار و مصالح نوین و تکنولوژی‌های جدید بر جذابیت و پویایی نمای مدرن می‌افزاید. اگر که علاقه‌مند به سادگی در کنار مصالح متنوع هستید می‌توانید با همنشینی هنرمندانه مصالحی چون چوب، فلز و سنگ در عین طراحی نمای ساختمان ساده، زیبایی بی‌نظیری در نمای مدرن خود ایجاد کنید. طراحی باید طوری باشد که چیدمان عناصر و متریال‌های متنوع ساختمان در کنار یکدیگر به هارمونی و تعادل نما کمک کند.
نما ساختمان نئوکلاسیک از معماری رومی ایده می‌گیرد اما در سادگی پیرو سبک مدرن است و زرق و برق نمای کلاسیک را ندارد. نمای نئوکلاسیک به نوعی تلفیق سبک مدرن و کلاسیک بوده که از مصالح سبک کلاسیک استفاده کرده اما در استفاده از جزییات زیاده‌روی نمی‌کند. طراحی نمای ساختمان به سبک نئوکلاسیک، نمایی کلاسیک به دور از اضافه گویی‌های سبک کلاسیک ایجاد می‌کند. در این سبک معمولا مانند سبک مدرن تقارن و فرم‌ها و پنجره‌های تکراری دیده نمی‌شود و با نگاهی خلاقانه تلفیقی از سبک مدرن و کلاسیک برای طراحی در نظر گرفته می‌شود.
امروزه نمای کلاسیک که نمای رومی نیز جزو این دسته می‌باشد، از پرطرفدارترین نماهای ساختمان در ایران به‌حساب میآید. اکثریت سرمایه‌داران به جلب توجه اکثریت مخاطبان با استفاده از عناصر و احجام باشکوه علاقه‌مند هستند که با طراحی نمای ساختمان به سبک کلاسیک می‌توانند به هدف خود نزدیک‌تر شوند. استفاده از جزییات و ابزار زیاد، تقارن، تکرار ریتم، قوس، ستون و سرستون‌های تزیینی و پلههای باشکوه مرکزی از مهمترین اصول طراحی نمای کلاسیک به‌حساب می‌آیند.
اگر علاقه‌مند به فضای سبز و مبله کردن تراس‌ها هستید، می‌توانید سبزی گیاهان را در نمای آپارتمان‌های چند طبقه خود هم داشته باشید. با طراحی نمای ساختمان سبز می‌توانید به پایداری و محیط زیست نیز کمک زیادی کنید.
در طراحی نما ساختمان از مصالح مختلفی چون فلز، سنگ، آجر، کامپوزیت، بتن یا چوب استفاده می‌شود. هر یک از این مصالح کاربردی مزایای خاص خود را دارند. انواع نما ساختمان از نظر مصالح کاربردی شامل موارد زیر است:
نمای آجری از گذشته تا امروز طرفداران زیادی داشته است. آجرها در انواع مختلفی تولید می‌شوند و به‌همین دلیل طراحی نمای ساختمان آجری نیز بسیار متنوع است. آجر نما ساختمان به‌صورت ساده یا دکوراتیو اجرا می‌شوند و جلوه‌ای زیبا به ساختمان می‌بخشند. از انواع آجر میتوان به آجر نمای نسوز، طرح چوب، لعابدار، حصیری، سفید، قرمز، کارتنی، دکوراتیو، زرد، رستیک، شاموتی، انگلیسی و قزاقی اشاره کرد.
بر اساس ضوابط، امکان رنگ آمیزی نما ساختمان آجری وجود ندارد، به همین دلیل باید در هر منطقه متناسب با اقلیم آجرهای خاصی برای نما به‌کار برد. برای مثال براساس بافت سنتی شهر اصفهان، استفاده از آجرهایی به رنگ بژ، کرم یا آجرهای سنتی امکان‌پذیر خواهد بود.
قیمت اجرای نمای سیمانی ساختمان ارزان بوده و سرعت اجرای آن بالاست. نما ساختمان سیمانی باید با بهترین متریال‌ها انجام شود تا سطح کار کیفیت مناسبی داشته باشد. نمای سیمانی مقاوم در برابر حریق بوده و از انتشار آتش‌سوزی جلوگیری می‌کند. شستشوی نمای سیمانی بسیار آسان است، این نما که در انواع رنگ‌ها قابل اجراست را میتوان نمای ساختمان ساده و زیبا دانست. از معایب نمای سیمانی، امکان شکستگی، ترک خوردگی و عایق صوتی ضعیف و جذب گرد و خاک است.
نمای سنگی جزو نماهای لوکس بوده که زیبایی و جذابیت خود را در طول زمان حفظ کرده و با استفاده از انواع سنگ ساختمانی چون مرمر، تراورتن وگرانیت اجرا می‌شود. قیمت سنگ نما ساختمان بالا بوده و در طراحی نمای ساختمان رومی کاربرد بالایی دارد. این نما ماندگار بوده و در برابر باد، باران، برف، نور خورشید و گرد و غبار مقاوم خواهد بود. سنگ نما ساختمان باید دوام و استحکام لازم داشته باشد تا در اثر انقباض و انبساط ترک نخورد. نمای سنگی هر چندوقت یکبار، باید شسته شود. براساس ضوابط، نکات ایمنی هنگام استفاده باید رعایت شود و استفاده از هر نوع رنگ سنگ در ساخت نما امکان‌پذیر نیست.
نما ساختمان شیشه‌ای از پرطرفدارترین، جدابترین و زیباترین نماهاست که در انواع ساختمان‌های مسکونی، اداری و تجاری کاربرد دارد. طراحی نمای ساختمان شیشه‌ای که به کرتین وال نیز معروف است، نقش زیادی در تامین نور فضاهای داخلی ایفا می‌کند. برای اجرای نمای شیشه‌ای، شیشه سکوریت یا شیشه رفلکس به‌کار می‌رود. ضوابط اجرای این نوع نما در شهرهای مختلف و براساس بافت شهر متفاوت خواهد بود.
برای طراحی نمای ساختمان کامپوزیت از ورق‌های کامپوزیت آلومینیوم استفاده می‌شود. از مزایای این مصالح میتوان به وزن سبک، تنوع رنگ، قابلیت شستشو، مقاومت حرارتی، رطوبتی و صوتی و از معایب آن به قیمت بالا اشاره کرد. امروزه نمای بیشتر ساختمان‌های مدرن با ورق‌های رنگارنگ کامپوزیت انجام می‌شود. امکان تمیز کردن کامپوزیت توسط متخصصین نماشویی وجود دارد. بر اساس ضوابط، استفاده از نمای کامپوزیت و آلومینیومی حداکثر در 20% از سطح کلی نمای مشرف به معابر مجاز خواهد بود.
نمای چوبی امروزه در طراحی نمای ساختمان‌های مدرن کاربرد زیادی دارد. با ترکیب چوب با مصالحی چون فلز و شیشه زیبایی نما چندبرابر شده و جلوه‌ای خاص ایجاد می‌کند. ترمووود نوعی چوب نماست که دارای ویژگی‌های چون وزن پایین، مقاومت و سختی بالا، مقاومت در برابر صوت، قابلیت شکل‌پذیری، برش‌کاری و تجدیدپذیری است. اجرای نمای چوبی ساختمان نیز ضوابطی دارد برای مثال در مناطقی با اقلیم گرم و خشک امکان استفاده از چوب در نما نیست یا 10% از کل نما قابل اجراست.
نمای اتیکس نوعی عایق است که نما را در برابر عواملی چون رطوبت، حرارت و برودت محافظت می‌کند. این نمای ساختمان از سه قسمت عایق، مسلح کننده و پوشش نهایی تشکیل می‌شود. از عایق‌هایی که برای این نوع نما استفاده می‌شوند میتوان به فوم پلی‌استایرن منبسط شده و پشم معدنی اشاره کرد. این عایق‌ها هزینه‌های سرمایشی و گرمایشی ساختمان را به حداقل می‌رساند. پوشش بیرونی نمای اتیکس می‌تواند چوب، آجر لعابدار، فلز یا ملات باشد.
امروزه نمای سرامیکی یکی از نماهای پرطرفدار بوده که به دو روش نصب خشک یا مهار شده و روش نصب تر یا چسبانده شده انجام می‌شود. طراحی نمای ساختمان سرامیکی از مزایایی چون مقاومت در برابر یخ‌زدگی، عایق رطوبتی و ضد حریق برخوردار است. این نوع نما طرح و رنگ‌های متنوع و قیمت مناسبی دارد. از معایب نمای سرامیکی نیز میتوان به شدت بازتاب نور اشاره کرد که برای نما ساختمان‌هایی که در مکان‌های شلوغ قرار دارند، توصیه نمی‌شود.
نما ساختمان مینرال از ترکیب سنگ‌های معدنی، گرانیت، سفید و مرمر به‌همراه پلاستر ساخته می‌شود. از مزایای این نمای ساختمان میتوان به کم هزینه بودن، سرعت بالای اجرا، سازگاری با محیط زیست، تنوع در رنگ و طرح و مقاومت در برابر آتش‌سوزی اشاره کرد. از بزرگ‌ترین معایب آن نیز عدم مقاومت در برابر رطوبت بوده که موجب آسیب دیدن آن به‌مرور زمان می‌شود.
نمای ساختمان کنیتکس نوعی رنگ بوده که از ترکیب موادی چون الیاف مصنوعی و اکسید تیتان ساخته می‌شود. ویژگی ضد آب بودن کنیتکس، آن را برای استفاده در نمای بیرونی بسیار مناسب کرده است.
نانو نما پوششی نامرئی بوده که قابل اجرا بر روی سطوح مختلف بوده و به حفظ و نگهداری آن‌ها کمک می‌کند. استفاده از پوشش نانو روی نمای ساختمان می‌تواند نما را ضد آب و در برابر رطوبت و آسیب‌های آن ایمن کرده و طول عمر ساختمان را افزایش دهد. استفاده از پوشش نانو روی آجر نما، سطوح سنگی و سنگ‌های گرانیت امکان‌پذیر خواهد بود.
هماهنگ کردن عناصر ساختمان با ابعاد کلی آن، رعایت نتاسبات هندسی و طراحی عناصر عمودی و افقی تاثر زیادی در طراحی نما دارد. در ساختمان‌های مرتفع و با عرض کم، باید تمرکز بر طراحی عناصر و خطوط عرضی باشد، اما در ساختمان‌های عریض المان‌های عمودی جلوه بهتری دارند. در و پنجره‌ها، سطوح و محدوده پایانی سقف از عناصر اصلی طراحی نمای ساختمان و دیتیل‌هایی چون سایه‌بان‌ها، ناودان‌ها و پیش‌آمدگی‌های سقف و بالکن‌ها با سایه روشن‌های ایجاد شده از جزییات نما به‌حساب آمده و تاثیر زیادی بر زیبایی نما خواهند داشت. نما ساختمان باید ساختار کلی هماهنگی از طریق تناسب سایبان‌ها، پنجره‌ها، بازشوها، بالکن‌ها، خطوط عمودی و افقی، محدوده سقف‌ها، مصالح، رنگ و عناصر تزئینی داشته باشد.
پنجره‌های نمای ساختمان در ترکیب با عناصر دیگری چون سطوح باز و بسته و دیوارها جلوه‌ای از تیره و روشن‌ها و صاف و ناهمواری‌ها ایجاد می‌کنند. به‌دلیل تکرار پنجره‌ها در آپارتمان‌های چند طبقه، نظمی زیبا و کامل در نما ساختمان مشاهده می‌شود. گاه به دلیل نور زیاد در طبقات بالاتر تعداد پنجره‌ها کمتر و فرورفتگی‌ها بیشتر می‌شود. پنجره‌ها را میتوان با توجه به شکل‌های آن‌ها نیز تقسیم کرد.
درها یا به‌طور کلی بازشوها جزو عناصر عمودی نمای ساختمان بوده که باید هماهنگ با دیگر اجزا طراحی شوند در بین آن‌ها در ورودی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که در طراحی نما توجه داشته باشید که با نمای کل ساختمان هماهنگ و متناسب باشد.
ساختار و مصالح نما در ظاهر، رنگ و زبری نمای ساختمان تاثیرگذارند. استفاده از مصالح بومی و ایده گرفتن از معماری بومی در هر منطقه می‌تواند به پایداری نما و محیط زیست کمک زیادی کند. طراحی و ترکیب بازشوها چون ایوان‌ها، پنجره‌ها، درها و مصالح به‌کار رفته در هر منطقه تفاوت دارد.
اختلاف سطح و تفاوت‌ها در طراحی نما به جذابیت و زیبایی نمای ساختمان کمک زیادی می‌کند. بهتر است بین طبقات همکف، دیگر طبقات و طبقه انتهایی در عین هماهنگی، تفاوت مشخصی وجود داشته باشد. در واقع این نظم و تفاوت‌ها باعث زیبایی و جلوه نما می‌شود.
مشخص کردن محدوده نما، تاثیر زیادی در زیبایی طراحی نمای ساختمان خواهد داشت. برای مشخص کردن محدوده نما در طراحی باید به موارد زیر توجه کرد:
از طرف دیگر خطوط و حدود افقی ساختمان شامل سه نقطه اتصال است:
در کنار اجرای یک طراحی زیبا، نورپردازی نمای ساختمان نیز می‌تواند به زیبایی هرچه بیشتر نمای ساختمان کمک کند. نورپردازی جلوه نما را دگرگون کرده و ظاهر آن را زیباتر می‌کند. در واقع نورپردازی، عناصر و جزییات نما ساختمان را متمایز و برجسته نشان می‌دهد.
استفاده از ایده‌های جذاب و هماهنگ با فضای شهری برای طراحی نمای ساختمان می‌تواند تاثیر بسزایی در زیبایی ساختمان مسکونی و شهرهای ما داشته باشد. متاسفانه در شهرهای امروزی و بزرگ‌تر ایران برخلاف بافت‌های تاریخی اشتراک بین نماهای ساختمان وجود ندارد، مصالح هماهنگ و سبک مشخص و مشترکی در آن‌ها به‌کار گرفته نشده است.
طراحی نمای ساختمان نباید به‌طور مجرد و جداگانه انجام شود بلکه با توجه به عواملی چون: اقلیم و موقعیت جغرافیایی منطقه، هویت و پیشینه تاریخی، قوانین شهرداری و شهرسازی، تعداد طبقات، میزان بودجه و نظر کارفرما طراحی و اجرا شود. از طرف دیگر نماهای ساختمان به منظره کل شهر شکل می‌دهد و باید هماهنگ با یکدیگر طراحی شوند.
از طرفی با توجه به اینکه اولین ارتباط افراد با یک ساختمان با نمای خارجی آن شکل می‌گیرد، طراحی نمای ساختمان تاثیر بسزایی در تلقی و برداشت اشخاص از کیفیت نحوه ساخت بنا دارد. یکی از اصول اولیه ارتباط فضای بیرونی با داخلی به صورت کاربردی و مناسب طراحی نمای خارجی به‌خصوص ساختمان مسکونی خواهد بود. شما هم با کمک این مطلب و متخصصین چیدانه می‌توانید مناسب‌ترین نمای ساختمان را از بین انواع مختلف پوشش نما انتخاب کنید.