بخش قدیمی شهر صنعا در یمن یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان است که بیش از ۲۵۰۰ سال سکونت در آن به‌طور مداوم ادامه دارد. صنعا به معنای “کاخ مستحکم" مانند یک اثر هنری است. معماری این شهر یکی از بزرگ‌ترین گنجینه‌های باقی مانده جنوب شبه جزیره حجاز به‌شمار می‌رود. بخش قدیمی شهر تاریخی صنعای یمن ویژگی‌های محیطی بسیاری را از نظر برنامه‌ریزی و طراحی حفظ کرده که می‌تواند در معماری مدرن نیز الگو قرار داده شود. صنعای قدیمی، شیوه‌های زیست محیطی را که اخیرا به‌عنوان اصول معماری سبز شناخته می‌شود، در شهرسازی به‌کار برده است.
در این مطلب به بررسی تاریخچه، معماری بی‌نظیر و طراحی شهری سبز در شهر تاریخی صنعای یمن پرداخته خواهد شد. پس در ادامه با ما در چیدانه همراه باشید.
اگرچه تاریخ دقیقی برای تأسیس شهر صنعای یمن مشخص نیست. اما طبق افسانه‌های یمنی، سام، یکی از سه پسر حضرت نوح، آن را تأسیس کرده است. این شهر که زمانی مقر حکومت خلفای اولیه اسلامی بود، امروز پایتخت یمن است. خانه‌های این شهر قبل از قرن یازدهم ساخته شده‌اند. مسجد بزرگ صنعا (الجامع الكبير بصنعاء) مسجدی باستانی در صنعای یمن و یکی از قدیمی‌ترین مساجد جهان است. گفته می‌شود که این مسجد در اوایل دوره اسلامی در سال ۶۳۳ بنا شده است.
قلعه باستانی غمدان در شهر صنعان مربوط به پیش از اسلام و یک کاخ ۲۰ طبقه است. که گمان می‌رود اولین آسمان خراش جهان نیز در آن قرار دارد. دارالحجر یک کاخ سلطنتی قدیمی که در وادی ذر در حدود ۱۵ کیلومتری صنعا واقع شده است. این بنا که در دهه ۱۹۲۰ به عنوان خلوتگاه تابستانی یحیی محمدحمید الدین، حاکم یمن از سال ۱۹۰۴ تا ۱۹۴۸ ساخته شد، بالای سازه‌ای قرار دارد که در سال ۱۷۸۶ برای عالم الامام منصور ساخته شد.
در سال ۱۹۷۲، پیر پائولو پازولینی، نویسنده و کارگردان ایتالیایی، گفت: از نظر معماری، یمن زیباترین کشور جهان است و صنعا ونیز یمن است. در اوایل دهه ۱۹۸۰، به درخواست دولت یمن، یونسکو یک کمپین بین‌المللی برای حفاظت از شهر راه اندازی کرد. شهر صنعا در سال ۱۹۸۸ به عنوان میراث جهانی یونسکو معرفی شد و در سال ۱۹۹۵ جایزه معماری آقاخان را دریافت کرد.
شهر تاریخی صنعای یمن، توسط برجک‌های خاکی، گچی و آجری محصور شده است. این شهر شامل ۱۰۶ مسجد، ۱۲ حمام و ۶۵۰۰ خانه است که قبل از قرن یازدهم ساخته شده‌اند. این خانه‌ها توسط شبکه‌ای جامع از خیابان‌ها و کوچه‌های باریک به هم متصل شده‌اند. هنگامی‌که از “دروازه یمن"، تنها دروازه‌ای که از 7 دروازه تاریخی شهر برجای مانده، می‌گذرید، احساس می‌کنید که به تاریخ گذشته قدم گذاشته‌اید. تمام بناها مانند یک اثر هنری در یک موزه بزرگ فضای باز و در داخل دیوارهای شهر قدیمی قرار دارند.
شهر صنعا فضای تاریخی و شکوه خود را در طی قرن‌ها حفظ کرده و دست‌نخورده باقی مانده است. این شهر بین بافت معماری سنتی خود، الزامات زندگی مدرن را مهیا کرده است. البته در اثر سیل و جنگ و مدرنیزاسیون در دهه ۱۹۷۰، بافت معماری شهر در خطر ناپدید شدن قرار گرفت اما خوشبختانه بازسازی‌ها انجام شد و معماری شهر در امان ماند.
مطلب پیشنهادی: معماری کاخ سفید، عمارتی که محل اقامت 45 رئیس جمهور بود!
بیش از ۱۰۰۰ سال پیش و قبل از اکثر شهرهای جهان، طراحی شهر قدیمی صنعا، شکلی از معماری سبز را ارائه کرده است. ساختمان‌ها با مصالح محلی سازگار با محیط زیست مانند سنگ و گل ساخته شده است. حتی اگر ساختمان‌ها تخریب شوند، مصالح بازمانده برای محیط زیست و سلامتی مضر نخواهد بود. روش ساخت، در شهر قدیمی صنعا شامل مناطق سبز وسیع در حومه و محله‌های شهر که حدود ۶۹ محله است، در مرکز شهر است. در هر محله یک باغ (مقشما) و به‌طور کلی حدود ۴۰ باغ در بخش قدیمی صنعا وجود دارد. این باغ‌ها برای تامین سبزیجات خانگی مردم شهر استفاده می‌شوند.
مطلب پیشنهادی: کشف معماری خانه‌ای 4500 ساله در تپه پیرزال سیستان
خانه‌های معمولی در شهر صنعای یمن تا ۹ طبقه هم ساخته شده‌اند. طبقات پایینی این ساختمان‌ها معمولا از سنگ و طبقات بالایی با آجر سبک‌تر ساخته شده‌اند. پنجره‌های آن‌ها به رنگ سفید گچی طراحی شده و دارای چراغ‌های بادبزنی از جنس آلباستر یا شیشه‌های رنگی هستند. شیشه‌های رنگی ساختمان‌های شهر در شب می‌درخشند و زیبایی بی‌نظیری ایجاد کرده‌اند.
شهر تاریخی صنعای یمن با قدمت دوران باستان به‌طور شگفت‌انگیزی با معماری سبز طراحی شده است. این شهر تاریخی، این روزها به یکی از مقاصد گردشگری جذاب دنیا تبدیل شده است. اخیرا بارندگی شدید در شهر قدیمی و تاریخی صنعا باعث فروریختن ۱۰ ساختمان شده. حفظ این معماری زیبای باستانی برای نسل‌های آینده بسیار مهم و با ارزش است.
برای دیدن دیگر معماری‌های جذاب و تاریخی در شهرهای ایران مطلب معماری اروپایی عمارت شهرداری رشت، شاهکار معماری 100 سال پیش را از دست ندهید.