عید نوروز یک نقطه عطف در هر سال از زندگی ما ایرانیان است، پر از خاطرات و روزهای خوبی که با تازگی و طراوت شروع می‌شود. یکی از ویژگی‌های عید نوروز اجرای آداب و رسوم ویژه در هر منطقه از ایران است. از گذشته‌ها تاکنون نوروز در هر یک از شهرهای مختلف ایران دارای آداب و رسوم خاصی است که برخی از آنها به مرور کمرنگتر شده اما بعضی از آیین نوروزی در شهرهای مختلف ایران هنوز هم انجام می‌شوند. در این مطلب در مورد آداب و رسوم نوروز در برخی از شهرهای مختلف ایران صحبت کرده‌ایم. با چیدانه همراه باشید.
آداب و رسوم نوروز؛ چرا اجرای این آیین برای مردم مهم است؟
عید نوروز، مهم‌ترین و بزرگ‌ترین عید ایرانیان است که هر ساله با شروع بهار و از اولین روز فروردین آن را جشن می‌گیرند. همچنین برخی از کشورهای فلات ایران نیز این عید را جشن می‌گیرند. در برخی از کشورها مانند ایران و افغانستان که از گاه‌شمار هجری خورشیدی استفاده می‌شود، نوروز آغاز سال نو است اما در کشورهای آسیای میانه و قفقاز، تقویم میلادی متداول است و نوروز به عنوان آغاز فصل بهار جشن گرفته می‌شود.
بهترین‌های معماری و دکوراسیون داخلی
مشاهده بیشتر
از گذشته‌های دور عموما آداب و رسوم نوروز در شهرهای مختلف؛ برای بهترشدن زندگی، بهبود درآمد خانواده، باز شدن بخت جوانان، دور شدن پلیدی‌ها و آمدن خیر و برکت به زندگی انجام می‌گرفته است. اغلب این آداب و رسوم و جشن‌ها از اسفندماه برای استقبال از نوروز شروع می‌شدند و حتی تا اواخر فروردین ادامه داشتند.
امروزه آداب و رسوم مشترکی مانند؛
- خانه‌تکانی
- دوختن لباس نو
- چیدن هفت‌سین
- سبز کردن سبزه
- پختن شیرینی
- چهارشنبه‌سوری
- دید و بازدید عید و …
در بین مناطق مختلف ایران برای استقبال از نوروز دیده می‌شود.
آداب و رسوم نوروز در شهرهای مختلف ایران
در ادامه مقاله آداب و رسوم ایرانیان در شهرهای تهران، خراسان، فارس، یزد، کرمان، هرمزگان، گیلان و آذربایجان شرقی را بررسی می‌کنیم.
آداب و رسوم نوروز در تهران
- حاجی فیروز را با آن صورت سیاه‌رنگ و لباس‌های زنگوله‌دار اغلب مردم می‌شناسد. حاجی فیروز یکی از نمادهای فرا رسیدن نوروز است که از روزهای آخر اسفندماه با خواندن شعر و با دایره زنگی و دنبکی که در دست دارد، آمدن بهار را به مردم خبر می‌دهد. امروزه هم در برخی از محله‌های تهران این مراسم برگزار می‌شود.
- مردم تهران شب قبل از تحویل سال نو؛ سبزی پلو و ماهی می‌پزند زیرا معتقدند سبزی دل را زنده می‌کند.
- یکی دیگر از آداب و رسوم نوروز در تهران پختن رشته‌پلو با خرما و کشمش سرخ‌کرده در روز اول عید است. رشته‌پلو در ابتدا برای سرپرست خانواده کشیده می‌شود تا سررشته کار تا آخر سال در دستش باشد.
- پختن کوکو سبزی و آش رشته در روز سیزده بدر از دیگر آداب و رسوم نوروز است که در میان مردم تهران مرسوم است.
مطلب پیشنهادی: عمو نوروز و ننه سرما، داستان قدیمی که حاجی فیروز با پای کوبی می خواند
کلمپه، شیرینی سنتی کرمان
آداب و رسوم نوروز در کرمان
- مردم کرمان برای نوروز شیرینی‌هایی مانند: کماچ، کلمپه، قطاب و غیره سرو می‌کنند. همچنین برای روز سال تحویل آش رشته می‌پزند، به طوری که هنگام تحویل سال رشته‌ها را در آش می‌ریزند تا رشته کارها تا آخر سال در دستشان باشد.
- یکی از آداب و رسوم مردم کرمان در روز سبزده بدر به آب دادن سبزه عید است. مردم معتقدند که رهاکردن سبزه عید در آب روان باعث رفع بلا می‌شود. امروزه این سنت در شهرهای دیگر هم دیده می‌شود.
- در برخی از مناطق استان کرمان، با زعفران و گلاب بر روی بدنه ظرفی؛ دعای مخصوص سال تحویل را می‌نویسند و در آن شربتی درست می‌کنند که باید همه اعضای خانواده از آن بخورند تا در تمام طول سال سلامت باشند.
آداب و رسوم نوروز در فارس
- یکی از آداب و رسوم جالب در استان فارس، عروسی گرفتن برای درخت نارنج است. اگر درخت نارنجی بار کمی بدهد، با برگزاری مراسم جالبی روی درخت را توری می‌کشند و بر سر آن نقل می‌ریزند، کِل می‌کشند و شعرهای مخصوصی می‌خوانند تا سال بعد درخت بار بیشتری بدهد.
- یکی از آداب و رسوم استقبال از بهار در استان فارس مانند اغلب شهرهای دیگر، پختن سمنو (سمنی) به همراه افراد خانواده است. سمنو، نماد قدرت و سمبل خیر و برکت است.
مراسم نوروزخوانی در گیلان
آداب و رسوم نوروز در گیلان
- مردم استان گیلان در نوروز مانند شهرهای دیگر سفره هفت‌سین می‌چینند.
- پختن شیرینی‌های مختلف در بخش‌های متفاوت استان متداول است. هر منطقه‌ای با توجه به آداب و رسوم مختص خود، شیرینی‌ها و حلواهای مخصوصی می‌پزند و با آنها از مهمان‌هایی که برای دید و بازدید می‌آیند، پذیرایی می‌کنند.
- یکی از آداب و رسوم نوروزی که در بخش‌هایی از گیلان مرسوم است، آمدن خوشقدم است. خوشقدم، اولین کسی است که روز صبح نوروز و بعد از تحویل سال با قرآن، آینه، آب و شاخه‌های گل و شکوفه و شمشاد به خانه میزبان می‌آید. گل‌های شمشاد را به در خانه می‌آویزد، گل و شکوفه را در طاقچه می‌گذارد، مقداری آب در پاشنه در می‌ریزد و قرآن، آب و آینه را در سفره هفت‌سین می‌گذارد. خوشقدم مبارکباد می‌گوید و سکه‌ای برای شکون به صاحبخانه می‌دهد و عیدی و شیرینی می‌گیرد.
- نوروزخوانی یکی از آداب و رسوم نوروز در گیلان است که در آن افراد خوش‌صدا و هنرمند؛ محله به محله و خانه به خانه می‌روند و شعرهای مخصوص برای استقبال بهار و خبر دادن نزدیکی عید را به زبان گیلکی می‌خوانند.
مطلب پیشنهادی: تزیین سبزه عید نوروز، با این 36 مدل سنگ تمام بگذارید!
مراسم کوزه شکنی در خراسان
رقص خراسانی
آداب و رسوم نوروز در خراسان
آداب و رسوم نوروز در خراسان شمالی و رضوی و خراسان جنوبی تفاوت‌هایی با همدیگر دارند.
- در خراسان شمالی با رسیدن نوروز، مسابقات مختلفی از جمله؛ اسب‌دوانی، شاخ‌زنی میش‌ها، کُشتی، کبدی، رقص با چوب و غیره را برگزار می‌کنند.
- یکی از آداب و رسوم مخصوص خراسان شمالی، کوزه‌شکنی است که در آن کوزه‌ای را که مقداری آب دارد از بالاترین قسمت خانه به حیاط می‌اندازند و معتقدند که با شکستن این کوزه، آلودگی‌ها و اندوه‌های سال گذشته از بین می‌رود. البته این رسوم امروزه کمرنگ شده است.
- پختن کلوچه‌های مخصوص عید یکی دیگر از آداب و رسوم نوروز در منطقه خراسان است.
- مردم خراسان جنوبی، کل ماه فروردین را نوروز می‌گویند. آنها در این ماه کارهای مختلفی مانند:حنا بستن، کمک به نیازمندان، بازی‌ها و رقص‌های محلی انجام می‌دهند و نوروز را جشن می‌گیرند.
روشن کردن آتش در بام
آداب و رسوم نوروز در یزد
- یکی از آداب و رسومی که در شهر یزد در چیدن هفت‌سین نوروز رواج دارد، گذاشتن ظرفی از گندم و یا آرد بر سر سفره هفت‌سین است تا برکت و روزی زیاد شود. یزدی‌ها، گل بیدمشک را نشانه‌ای از ماه فروردین می‌دانند و از آن در سفره هفت‌سین استفاده می‌کنند.
- روشن کردن آتش روی بام خانه در آخرین شب سال، یکی دیگر از کارهایی است که یزدی‌ها برای استقبال از بهار انجام می‌دهند. این کار نمادی برای از بین رفتن سوزش و سرمای زمستان است. آنها همچنین از اسفند برای دوری از چشم‌زخم استفاده می‌کنند.
رنگ کردن تخم‌مرغ با پوست پیاز
آداب و رسوم نوروز در آذربایجان شرقی
- یکی از آداب و رسوم مردم آذربایجان شرقی، بایرام‌پایی برای نوعروسان است. به این صورت که در شب عید از خانه پدری غذا، هدیه، میوه و شیرینی برای نوعروسان فرستاده می‌شود. امروزه این رسم کمرنگتر شده است.
- یومورتا بویاماخ از آداب و رسوم منطقه آذربایجان است؛ یعنی تخم‌مرغ‌هایی که رنگ شده و در روز عید به بچه‌ها هدیه داده می‌شوند. خوب است بدانید یکی از راه‌های سنتی رنگ کردن تخم‌مرغ با استفاده از پوست پیاز است.
- سمنو پزون از دیگر کارهایی است که مردم آذربایجان در عید انجام می‌دهند. به این صورت که افراد خانواده جمع می‌شوند و سمنو می‌پزند. این کار در شهرها و فرهنگ‌های دیگر کشورمان هم انجام می‌شود.
مطلب پیشنهادی: 23 ایده جذاب برای تزیین تخم‌مرغ رنگی
استفاده از برقع و رنگ کردن دستان زنان هرمزگان
آداب و رسوم نوروز در هرمزگان
- یکی از آداب و رسوم نوروزی در هرمزگان، رنگ کردن شاخ و گوش گاو، گوسفند و شتر، دو سه روز قبل از عید با گلگ (نوعی خاک سرخ)، است. همچنین زنان با استفاده از این نوع خاک، بین ابروهای خود خال می‌گذارند. زنان هرمزگان از نقاب‌های نو و زیبایی نیز برای صورت خود استفاده می‌کنند.
- در اولین روز عید مردم کوزه‌های شکسته و حصیرهای کهنه خود را بیرون می اندازند.
- یکی از آداب و رسوم نوروز در هرمزگان، قصه گفتن (چیچکا)، برای فرزندان‌شان است. همه‌ی فامیل‌ها دور هم جمع می‌شوند و بزرگ خانواده برایشان قصه و خاطرات جوانی‌اش را تعریف می‌کند.
حرف آخر
در این مطلب با آداب و رسوم نوروزی در برخی از شهرهای ایران آشنا شدیم. بسیاری از آداب و رسوم نوروزی ایرانیان در حال تغییر و یا در حال از بین رفتن هستند. به همین جهت خوب است که در هر منطقه‌ای که زندگی می‌کنیم مطالعه‌ای راجع به آداب و رسوم نوروزی محله خود داشته باشیم و تا جایی که امکان‌پذیر است، آنها را به کار بریم تا این میراثِ معنوی و فرهنگی ایرانی تا سال‌ها بعد و برای نسل‌های آتی باقی بماند.
