به نام خداوند جان آفرین حکیم سخن در زبان آفرین
شاید خیلی از شما سریال «پهلوانان نمیمیرند» را به خاطر داشته باشید و نام این سریال بیشتر از صحنههای فیلم، در ذهنتان باقی مانده باشد. پهلوانانی که در زمان حکومت شاهان قاجاری که جور و ستم جای جای این سرزمین را فرا گرفته بود با تکیه به آیین جوانمردی و مردانگی پناه مردم ستمدیده و جور کشیده میشدند. این هفته مهمان خانه یکی از آخرین پهلوانان شهر تهران خواهیم بود. خانهای که به همت آقای علی جعفر نژاد بازسازی میشود تا بار دیگر بگوییم پهلوانان نمیمیرند.
خانه فاموری، کافه دنج این روزهای تابستان!
بهترین مسیر رفت و آمد به خانه تاریخی پهلوان رزاز
ایستگاه مترو بهارستان دیگر برایم ایستگاه سفر به تهران قدیم شده است. حتی وجود مغازههای تجاری امروزی، صدای ترافیک انبوه موتورها و ماشینها باعث نمیشود که من از نگاه کردن به اندک ساختمانهای صد سال پیش این خیابان، تهران قدیم و آدمهای زمانش را تصور نکنم.
آدرس خانه تاریخی پهلوان رزاز: تهران، خیابان امیر کبیر، خیابان جاویدی پلاک 38
مجموعه آرین هاستل دو مسیر را برای رسیدن به این مکان پیشنهاد داده است:
مسیر اول: سه راه امین حضور، جنب پاساژ خلیج فارس، خیابان جاویدی، نبش کوچه شجاعت، پلاک 38
مسیر دوم: خیابان مصطفی خمینی، پایین تر از چهارراه سرچشمه،سمت چپ دومین پل عابر پیاده ، انتهای کوچه افشار، خیابان جاویدی، پلاک 38
برای بازدید از خانه تاریخی پهلوان رزاز شما میتوانید هم از ایستگاه میدان بهارستان که در خط دو مترو (صادقیه-فرهنگسرا) و هم از ایستگاه امام خمینی که در خط یک و دو مترو (تجریش-کهریزک) قرار گرفته است استفاده کنید. فاصله رسیدن از ایستگاه بهارستان تا خانه پهلوان رزاز 25 دقیقه پیاده روی است.
محله سرچشمه، شروع تاریخ تهران
وارد کوچه بحر العلوم که شدم گویی تمام ازدحام ماشینها و آدمها را پشت سر گذاشهام. دو زن همسایه کنار در قدیمی خانهای وعده سفره ندری را با هم میگذراند. بعضی از خانههای این کوچه با آجرهای قدیمی و پنجرههای آرت دکو که یادگاری از معماری خاص تهران قدیم است مرا برای دیدن خانه پهلوان رزاز مشتاق تر میکند.
- «مرکز تهران هم «سرچشمه» بود و «شاهآباد» و «بهارستان». از سوی دیگر هم «امیریه» و چهارراه ِ «مخبرالدوله…» این جملات را زنده نام ناصر ملک مطیعی بازیگر پیشکسوت سینما در یکی از مصاحبههای خود با روزنامه شرق در اشاره به تاریخچه این محله گفته است.
- سرچشمه نام آشنا یکی از محلههای قدیمی تهران است که در محدوده بهارستان از زمان پیدایش خود تا الان محل داد و ستد بازاریان بوده است. اما به تدریج بافت مسکونی آن کمتر شده و امروز به عنوان یکی از مراکز تجاری مهم شناخته میشود.
- علت نام گذاری این محل به نام سرچشمه به خاطر وجود قنات جاج علیرضا (پسر صدراعظم آقا محمد خان و فتحعلی شاه) در اول خیابان جنوبی این چهار راه بوده است.
- این محله بناهای مهمی مانند خانه قوام الحضور، خانه وثوق الدوله، عمارت مسعودیه، عمارت دبیرالملک، مسجد و مدرسه سپهسالار را در خود جای داده است.
4 خانه از جنس تاریخ پرافتخار ایران
سید حسن رزاز آخرین پهلوان ایران
«چند دکان پائینتر در خیابان نظامیه نانوایی سنگکی بود و مشهدی اکبر ظاهراً شاگرد ترازودار مقداری نان سنگک روی دوش خود میانداخت و به خانههای مشتریان میبرد و هر چقدر میخواستند نان سنگک میداد. در یکی از روزها که تازه وارد دبیرستان شده بودم وقتی نزدیک ظهر به منزل آمدم مادرم گفت بروم نان بگیرم. وقتی به دکان سنگکی رفتم نسبتاً شلوغ بود، ایستادم تا نوبتم بشود، در این وقت مردی موقر کمی قد بلند با موهای سفید و تهریش سفید و شالی بر کمر وارد دکان نانوائی شد. شاطر خمیرگیر که اهل قم بود و با لهجه قمی صحبت میکرد با ورود مرد موسفید با صدای رسا فریاد برآورد «قبر امام هشتم را زیارت کنید صلوات بلند بفرستید». این آقای موسفید سید حسن رزاز پهلوان نامی ایران بود که دوران کهولت را میگذراند و با خضوع و خشوع روی سکوئی نشست تا نوبتش بشود و دو عدد نان سنگک بگیرد.» تیموری, ابراهیم. «چهارراه سرچشمه تهران». بخارا, ش. 76 (مرداد و شهریور 1389): 132 تا 158.
حالا دیگر وارد خیابان جاویدی شدهام. خیابانی که هنوز اهل محل آن را با نام (میرزا محمود وزیر) می شناسند. قدیمیهای محل که هنوز خاطرات پدرانشان را در سینه دارند از افتخار هم کلامی آنها با پهلوان حسن رزاز برایتان میگویند. به قول خودشان آخرین پهلوان صاحب زنگ.
- سید حسن شجاعت معروف به سید حسن رزاز (آ سد حسن رزاز)[۱](زاده ۱۲۵۷ تهران – ۱۳۲۰ تهران) باستانی کار و پهلوان تهران در دوره قاجار و پهلوی بود. شهرت او در کشتی و جوانمردی نه تنها در ایران بلکه به بیرون از مرزها کشید. (ویکی پدیای فارسی)
- بسیاری شخصیت مردمی و منش جوانمردی او را با پوریای ولی شبیه دانسته اند. او پهلوانی جوانمرد و تحصیل کرده بود که در مبارزات مشروطه خواهان کنار مردم ایستاد و به جرم مشروطه خواهی زمانی از زندگی خود را در زندان قصرگذراند.
بازسازی خانه ایران خانم ، نفسی دوباره در کالبد اصفهان
معماری خانه تاریخی پهلوان رزاز
خیابان جاویدی پر از لحظات زندگی قدیمی و سنتی ایرانیان است. یعد از این که حسینیه سادات اخوی را رد میکنم. درب چوبی خوش رنگی را میبینم که پلاکی را با این نوشته دارد: «مهمانسرای پهلوان سید حسن رزاز»
وارد خانه پهلوان رزاز که میشوید، اولین چیزی که توجه شما را به خود جلب خواهد کرد تزیینات مربوط به وسایل ورزش زوخانهای مانند کباده، سنگ، میل است. صاحب خانه نیست اما روح پهلوانی او در خانه به یادگار باقی مانده است.
معماری خانه پهلوان رزاز مربوط به دوران قاجاری و اواخر آن است که خاندان شجاعت آن را در سال 1270 خریداری میکند و تا سال 1320 در آن ساکن میشوند. این خانه مانند خانه کاظمی تهران از چند بخش اصلی تشکیل شده است:
- بیرونی
- اندرونی
- درگاهیهای متعدد
- آب انبار
- خزینه
- مطبخ
- پنجرههای ارسی
- ایوان بلند و وسیع
- زیر زمین با طرحهای زیبای آجری و به وِیژه طاق ضربی
- حوضهای بزرگ در حیاطهای اندرونی و بیرونی
- وجود تزیینات گوشواره و آینه کاری
خانه تاریخی پهلوان رزاز هر دو وبخش اندرونی و بیرونی را نیز داشته است که بنا به دلایلی که مشخص نیست بین این دو بخش نزدیک به صد سال پیش یک تیغه کشیده میشود و قسمت اندرونی آن در اختیار خانواده دیگری قرار میگیرد. در واقع قسمتی که اکنون به هاستل آرین تبدیل شده است همان فضای بیرونی ساختمان است.
خانه زی، هاستلی در شاعرانهترین خیابان تهران قدیم
هاستل تهران، “های تهران" مثل خونه خودتونه!
تاریخچه خانه پهلوان رزاز
با تجربه بیست و چهار سال جهانگردی و ایرانگردی، بعد از دیدن هفتاد کشور به فکر ساختن هاستلی برای مسافران خارجی که مقصدشان کشور ایران است میافتد. «آشنایی با آدمها و شنیدن داستانهای سفرهای دور و درازشان تجربه جالبی بود که در هنگام سفر به کشورهای مختلف و در هاستلهای مختلف داشتم. همان زمان تصمیم ساختن هاستل را گرفته بودم. برای عملی کردن این ایده همیشه خانههای قدیمی در ذهنم بود چون دوست داشتم مسافران و توریستهای خارجی در ایران با سبک زندگی ایرانیان قدیم نیز آشنا شوند.»
خانه پهلوان رزاز بعد از جستجوی فراوان و دیدن نزدیک به پنجاه خانه قدیمی در محله مسکونی بازار انتخاب میشود. بر خلاف خانههای دیده شده در این محل که بیشتر رو به تخریب بودند، این خانه 200 ساله به دلیل این که هنوز کسی در آن ساکن بود زیاد آسیب ندیده بود.
خانه پهلوان رزاز در سال 1327 توسط خانوادهای دیگر خریداری شده بود که بیشتر از شصت سال در آن سکونت داشتند و به تبع تغییرات زیادی در نمای ساختمان و اجزای داخلی آن بوجود آوردند.
- مانند کوبیدن بال غربی خانه در دهه سی و بازسازی آن به سبک معماری پهلوی
- تغییر پوشش دیوار زیر زمین و زدن سیمان سفید روی آجرهای قدیمی
- تغییر آشپزخانه به سردخانه مرغ و ماهی با توجه به شغل صاحبان خانه در محله سرچشمه تهران
معماری اصیل ایرانی در خانه بروجردیها
خانه کاظمی تهران، طهران قدیم هنوز نفس میکشد!
مرمت خانه پهلوان رزاز
به وجد آی دل بجوش این زمان که باز آمدم بر سر داستان / یکی داستانی به بار آمده که کردار رستم به یاد آمده
در قسمت روف گاردن ساختمان بر روی دیوارهای سنگی صحنهای از نبرد هفت خوان رستم را میتوان دید. چند مهمان خارجی دور یک کرسی بزرگ قرمز رنگ در حالی که نگاهشان به حیاط خانه است نشستهاند. شاید مثل آدمهای 200 سال پیش!
بازسازی و مرمت خانه در مرداد سال 1395 زیر نظر مهندسان با تجربه مرمت آثار و بنا شروع شد که بخش طراحی و نظارت آن را آقای خوش نگار و قسمت اجرای آن بر عهده آقای خانی بوده است.
- مقاوم سازی پیهای ساختمانها و برداشتن وزن ساختمان از روی دیوارهای تاریخی که به ستونهای آهنی و بتنی ایجاد شده منتقل شد.
- در آوردن آجرهای تخریب شده به خصوص در فضای زیر زمین و جا گذاری آنها به شکل برعکس و در جهت سالم
- تعویض سقف ساختمان که به علت وجود تیرکهای چوبی موریانه زده استحکام لازم را نداشت.
- تغییر مصالح دیوارهای طبقه همکف که از خشت خام بود و به دلیل نداشتن ایمنی کافی اختصاص دادن آن به محل سکونت مسافران ریسک بالایی داشت.
- مجهز کردن پشت بام به روف گاردن
در نهایت این خانه بعد از دو سال و نیم مرمت و بازسازی در قسمتهای مختلف خانه به 44 تخت برای پذیرایی از گردشگران خارجی در محله تاریخی تهران قدیم مجهز شد.
اندرونی خانه تاریخی پهلوان رزاز، به زودی!
آقای جعفر نژاد یک خبر خوب هم دارد. اندرونی این خانه تاریخی بعد از کشیدن تیغه در تملک خاندان حاج مجید قنادها یکی از تاجران به نام آن زمان بوده است. بعد از پیگیری و تلاشهای فراوان این قسمت نیز خریداری و در حال بازسازی است .با توجه به علاقه زیاد هموطنانمان به خانههای تاریخی، قرار است به زودی در این قسمت سفره خانه پهلوان رزاز را افتتاح کنیم تا یک بار دیگر رسم مهمان نوازی این پهلوان مردمی زنده شود.
در کوچه پس کوچه این شهر با ما همراه شوید.
خانه وارطان، خانهای ساده اما دلنشین
کافه کتاب دارالخلافه، همه چیز در مورد اولین کافه_کتابخانه ایران
خانه فرهنگ رایزن، بازگشت دوباره خانه 80 ساله!