اگر به چیدمان سنتی ایرانی علاقه مند باشید، احتمالا دست‌کم در یکی دو نقطه ی منزلتان، فرش های های گلیم و گبه خودنمایی می کنند. بافت گلیم و گبه که از هنرهای دستی اصیل و سنتی ایران عزیزمان محسوب می‌شوند، به هزاران سال پیش باز می‌گردد. این هنر در میان عشایر دست به دست چرخیده و امروز حتی به مراحل تولید کارگاهی و ماشینی قدم نهاده است. در این مقاله تفاوت گلیم و گبه را بررسی می‌کنیم.
در ادامه با تعریف گلیم و گبه و مقایسه آن ها به بررسی فرق گلیم با گبه می‌پردازیم.
گبه نوعی فرش با پرزهای بلند و نرم است که از پشم گوسفند و بز بافته می شود. گره های ضخیم و پرزهای بلند گبه، آن را از رده قالی ها جدا می کنند و معمولا آن را نوعی فرش به حساب می‌آورند.
خاستگاه گبه، ایران بوده و بیشتر در مناطق جنوب غربی توسط عشایر بافته می‌شود. پرزهای بلندی که نرمی گبه را به ارمغان می آورند، نتیجه گره های شل و تعداد بیش تر پودها هستند.
گبه برخلاف نرمی پرزهایش، به معنی خام و زمخت است و این نامگذاری از آن جهت است که گبه در اصل و از زمان های قدیم، توسط افراد ناشی و بی نیاز از نقشه بافته می‌شده و طرح آن خام و ساده است. از این رو به نوعی هنر مینیمال محسوب می‌شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره گبه ها، مطلب گبه چیست؟ را بخوانید.
طرح خشتی، گل، درخت، هندسی، ایلاتی، اردک، شیر، راه راه، خانه درهم و کف ساده، طرح های معروف گبه هستند که به صورت ذهنی و بدون نقش بافته می‌شوند. طرح ها اغلب با تکیه بر نماد های محلی و سنتی عشایر تصویرسازی می‌شوند.
طرح خشتی: از نقش‌های کاربردی رایج بین بافندگان فارس و بختیاری که ترکیبی منظم از مجموعه‌ای از قاب ها(خشت ها) را نشان می‌دهد.
طرح گل: نقش گل رز در گبه را نشان می دهد.
طرح درخت: هر کدام از طرح های درختان مفهوم خاصی را در گبه به نمایش می گذارند؛ به عنوان مثال سرو نماد شادی و بید مجنون نمادی از غم و اندوه، از محبوبیت بیشتری در بافت برخوردارند.
طرح ایلاتی: طبیعت محل زندگی عشایر را به تصویر می‌کشد که با قاب های هندسی و طرح های اصیل ایرانی احاطه شده است.
طرح راه راه: از ساده ترین طرح های بافت که به صورت نوارهای عمودی بافته می‌شود.
طرح خانه درهم: خانه‌هایی در هم که تصاویری از مراحل زندگی از پیدایش آدمی تا رسیدن به گوهر ذات و وجود میان آن ها به چشم می‌خورد و مفاهیم عرفانی وجود و هستی را به نمایش در می آورد.
طرح کف ساده: طرحی ساده به نشانه ی سادگی خانه‌های محقر و زمین بی محصول روستاییان…
مطلب پیشنهادی: گبه دستباف مدرن، چرا داره جای فرش رو می گیره؟
گلیم، نوعی زیر انداز متشکل از تار و پود است که از پشم بز یا گوسفند بافته می‌شود. بنابراین بافت آن در مناطق دامپروری رواج دارد. هرچه نخ و الیاف تشکیل دهنده ی گلیم از لطافت بیشتری برخوردار باشد، محصول نهایی مرغوب تر است. به عنوان مثال، گلیمی که از پشم گوسفند مرینوس تولید می‌شود، از مرغوبیت و کیفیت بسیار بالایی برخوردار است؛ این پشم به خاطر الیاف ظریف و کوچک مقیاس است، از نرم ترین پشم ها محسوب شده و گرما را به خوبی در خود حفظ می کند.
نقش و نگار گلیم های سنتی در هر منطقه متفاوت از دیگری است و با توجه به عوامل جغرافیایی و فرهنگ آن منطقه شکل می‌گیرد، به عنوان مثال نقوشی مشابه خورشید که آن را گل خورشید می نامند، نماد برکت خورشید و باروری خاک هستند. حاشیه های لوزی، حرکت سیال آب را نشان می دهند. بته جقه ها هم در گلیم ها زبان خاصی برای خود دارند! اگر دو بته جقه پشت به هم قرار گرفته باشند، نماد قهر و اگر روبه‌روی هم بافته شوند، نماد صلح و دوستی هستند.
گلیم قشقایی: این گلیم از نقوش هندسی مختلف و رنگ های شاد و تند تشکیل شده، بنابراین اگر رنگ های خنثی در دکوراسیون منزل شما حاکم هستند، با یک گلیم قشقایی خوش آب و رنگ می توانید حس و حال سرزندگی را به خانه بیاورید!
مطلب پیشنهادی: فرش دستباف قشقایی چیست؟
گلیم ترکمن: گلیم های ترکمن، سبک اما در عین حال محکم هستند. این گلیم ها عرصه ی بازی رنگ های متضاد قرمز، نارنجی، آبی، سبز و زرد هستند.
گلیم هرسین: اگر فکر می‌کنید در دکوراسیون ساده ی شما، جای یک فرش پر نقش و نگار با نقوش ریز و زمینه شلوغ خالیست، پیشنهاد می کنم از طرح های گلیم هرسین دیدن کنید احتمالاً یکی از آن ها را می‌پسندید!
گلیم شاهسون: این گلیم ها معمولا رنگ های ملایمی دارند و طرح های هندسی شکسته زمینه ی آن ها را تشکیل می دهد.
گلیم دستباف سوزنی (گلیم سوماک): از آنجا که گلیم ها سبک تر از فرش هستند، روی سطوح صاف و لیز نظیر سنگ و سرامیک احتمال سر خوردن و جمع شدن آن ها زیاد است. اگر می‌خواهید با این مشکل روبرو نشوید، پیشنهاد می‌کنم یک گلیم سوماک بخرید. این گلیم ها به صورت سنتی توسط عشایر بافته می‌شوند.
اولین فرش گلیم با گبه در ابعاد آن هاست. ابعاد گلیم معمولا بزرگتر از ابعاد گبه است. علاوه بر این بافت آن ها نیز متفاوت است. جنس هر دو از کرک و پشم، اما نحوه بافت متفاوتی دارند.
گلیم ها ضخامت کمتری از گبه ها دارند و بدون پرز هستند، اما گبه ها پرزهای بلند و نرم دارند که حسی قدم گذاشتن روی فرش ایجاد می کند.
طرح گلیم هم به صورت ذهنی و هم با استفاده از نقشه به دست می آید.اما گبه ها عموما به صورت ذهنی و بدون نقشه.
تنوع رنگ گلیم بیشتر از گبه است، اما گبه وگلیم ماشینی تنوع رنگی بیشتری از نوع دستباف آن دارند.
گبه اصالتاً ایرانی است، اما گلیم علاوه بر این در ایران، ترکیه، تبت، نپال و ترکمنستان بافته می‌شود.
عوامل موثر در تعیین قیمت گلیم و گبه متعددند…
مطلب پیشنهادی: گلیم در دکوراسیون داخلی امروزی، 8 کاربرد چشمگیر!
اکنون که با گلیم وگبه و ویژگی ها و تفاوت هایشان به خوبی آشنا شده اید، می توانید با یک انتخاب درست و آگاهانه، دکوراسیون منزلتان را زیباتر کنید!
راستی می توانید از اهالی فن چیدانه هم در این خصوص کمک بگیرید.
مطالب پیشنهادی: