علاقه‌مندان به گل و گیاه همیشه به‌دنبال راهی برای زیباتر کردن دکوراسیون داخلی منزل خود، با گیاهان هستند. کوکدما نام یک گیاه خاص نیست در واقع نوعی روش نگهداری از گیاه است که در آن نیازی به گلدان نیست و گیاه در پیت ماس زندگی می‌کند. امروزه گلدان کوکداما به‌دلیل شکل متفاوت کروی، زیبایی و اشغال نکردن فضای زیاد، نظر طرفداران زیادی را به خود جلب کرده است. این مطلب از چیدانه به معرفی گلدان کوکداما، تاریخچه و چگونگی ساخت این گیاه معلق، انواع گیاهان مناسب، روش نگهداری و مزایای گلدان کوکداما می‌پردازد. با ما همراه باشید…
کوکدما واژه‌ای ژاپنی بوده که از دو کلمه koke به معنی خزه و damas به معنی توپ کوچک گرفته شده است. در واقع کوکداما هنری باارزش و یک روش باغبانی بوده که که اولین بار در قرن 17 میلادی در ژاپن انجام شد. در این روش ریشه‌های گیاه با خاک مخصوص در خزه به شکل کروی پیچیده شده، با نخ بسته و معمولا آویزان می‌شود. گلدان کوکداما مانند یک گلدان عمل کرده که شکستنی نیست و تمام مواد غذایی مورد نیاز گیاه را تامین می‌کند. می‌توان با استفاده از این روش، گیاه را از سقف آویزان کرد و گلدان معلق کوکداما داشت. گلدان کنف پیچ شده کوکداما معمولا با الیافی چون کنف یا نخ در رنگ‌های متفاوت پیچیده می‌شود و نما و جلوه زیبایی به‌خود می‌گیرد.
کوکداما از مکتب زیبایی شناسی وابی‌سابی گرفته شده که به زیبایی طبیعی اشاره دارد. از ویژگی‌‌های اصلی این مکتب می‌توان به سادگی، زمینی بودن، نامرتبی و معمولی بودن اشاره کرد. کوکداما هم پیرو این مکتب گیاه را به تنهایی نشان می‌دهد و نیازی به گلدان ندارد. کوکداما در واقع بنسای تغییر شکل یافته است. در آغاز ژاپنی‌ها برای نشان دادن زیبایی طبیعی گیاه بخشی از ریشه بونسای را از خاک بیرون می‌گذاشتند اما با گذشت زمان خزه روی ریشه‌ها اضافه شد و به جای استفاده از بنسای، برای گیاهان خانگی و بوته‌ها هم گلدان کوکداما به‌کار رفت.
گیاهانی که نیاز به فضای کمی برای ریشه، رشد نسبتا آرام، نیاز کمتر به هرس و آب زیاد بهترین گزینه برای این گیاه معلق هستند. برای گلدان کوکداما از گیاهانی که سازگار با شرایط نور، رطوبت و دمای منزل شما هستند انتخاب کنید تا شاداب و سرزنده بمانند. به‌طور کلی گیاهانی که ماندگاری و مقاومت بالایی در برابر تغییرات آب و هوایی دارند چون نخل شامادورا، ساکولنت‌ها، سانسوریا، پتوس، برگ انجیری، اسپاتی‌فیلوم، قاشقی و دراسنا برای گلدان کوکداما مناسب هستند.
گلدان کنف پیچ شده کوکداما در واقع یک روش خلاقانه برای چیدمان گیاهان است. می‌توان در خانه با تهیه وسایل مورد نیاز گلدان کوکداما را به روش سنتی ساخت و از زیبایی آن در دکوراسیون منزل لذت برد.
خاک باغچه:این خاک با افزودن مواد مغذی و قابلیتش در مدیریت آب، باعث بهبود کیفیت ترکیب خاک گلدان کوکداما می‌شود.
خاک بونسای:خاک بونسای به‌دلیل توانایی بالا در حفظ آب، رطوبت لازم برای شادابی گلدان کوکداما را فراهم می‌کند.
خزه: لایه‌های صاف و نازک خزه دور ریشه‌های گیاه پیچیده شده تا ریشه هنگام فشار آسیب نبیند.
خزه اسفنجی: باید ریشه‌های گیاه گلدان کوکداما را مانند خاک بونسای با خزه اسفنجی بپوشانید تا رطوبت لازم حفظ شود. باید خزه‌ها سبز و نرم باشد، قبل از استفاده در آب حسابی مرطوب شود و به اندازه کافی خزه برای پوشاندن ریشه‌های گیاه به‌کار رود.
گیاه مناسب: گیاهانی که ریشه‌های توپی شکل کوچک دارند بهترین گیاهان برای گلدان کوکداما هستند. البته با این روش و وجود نور کافی و نگهداری مناسب بیشتر گیاهان، شاداب رشد می‌کنند.
نخ کنفی، کتان یا کاموا: از این نخ برای وصل کردن خزه‌ها به کف گلدان کوکداما و تزیین کوکداما استفاده می‌شود.
ظرف آب: با استفاده از آب چسبندگی لازم هنگام توپی کردن خاک ایجاد می‌شود.
قیچی: برای چیدن و بریدن نخ و ریسمان به قیچی یا یک چاقوی تیز احتیاج دارید.
کود گیاهی: اضافه کردن کود گیاهی به خاک که بیشتر نقش تقویت کننده را دارد به گلدان کوکداما کمک می‌کند تا رطوبتش را حفظ کرده و مواد مغذی‌اش از دست نرود.
برای ساخت گلدان کوکداما در خانه با گیاهان موجود باید پس از تهیه لوازم مورد نیاز به ترتیب زیر عمل کرد:
گیاه گلدان کوکداما را از خاک بیرون آورده و گیاهان آپارتمانی را را از گلدان و گیاهان فضای باز را از باغچه جدا کنید. به آرامی با انگشتان خود خاک را از اطراف ریشه پاک کنید و گیاهان با ریشه‌های بسیار خوب را به روش غرقاب برای از بین بردن خاک بشویید. اگر گیاه خارج از منزل قرار داشت، قبل از آوردن به داخل، برگ‌های آن را بررسی کنید که آفت نداشته باشد.
ابتدا خزه‌های اسفنجی را ر آب بخوابانید تا مرطوب شوند، سپس آنها را از آب خارج کنید. خزه را به‌صورت حلقه‌ای فشار دهید تا تمام آب اضافی آن خارج شود، سپس آنها را به دور ریشه‌ها پیچیده و با نخ کتان ببندید. به اندازه کافی خزه برای احاطه کردن ریشه‌ها استفاده کنید.
4 فنجای خاک باغچه، 1 فنجان کود گیاهی، 1 فنجان بونسای و 1 فنجان آب را ترکیب کنید. هنگامی‌که خاک حالت خاک کوزه‌گری به خود گرفت، نشان از این است که خاک‌ها را با نسبت مناسب ترکیب کرده‌اید.
با ترکیب خاکی، یک توپ خاکی به‌اندازه کافی بزرگ در اطراف ریشه‌های پیچیده شده در خزه درست کنید. اگر برای نگهداشتن خاک‌ها کنار یکدیگر با مشکل مواجه شدید، خاک و آب بیشتری اضافه کنید. تا جایی که خاک به‌خوبی ریشه‌های گلدان کوکداما را در خود جای دهد.
خزه‌های نازک را اطراف خاک پیچیده و با نخ آنها را ببندید. مطمئن شوید که نخ به اندازه کافی محکم و قوی باشد چراکه گیاه معلق یا گلدان کوکداما از این نخ آویزان می‌شود.
به پیچیدن نخ اطراف خزه ادامه دهید تا به اندازه کافی قوی و محکم شود و بتواند وزن گیاه را تحمل کند، سپس آن را گره بزنید. توجه داشته باشید که در نخ موجود حلقه ایجاد کنید و نخ را به طول لازم در نظر بگیرید چراکه گلدان کوکداما قرار است از این نخ آویزان شود.
می‌توان برای زیبایی بیشتر گلدان کوکداما، اطراف توپ آماده شده را کنف بپیچید تا گلدان کنف پیچ شده‌ای با ظاهری شیک و زیبا داشته باشید.
بیشتر گیاهان خانگی به رطوبت و نور آفتاب غیرمستقیم نیاز دارند. گلدان کنف پیچ شده را در جایی قرار دهید که بهترین شرایط را برای نیازهای گیاه داشته باشد.
اگه به نظر شما ساخت گلدان کوکداما کار مشکلی بوده و خرید کوکداما کم دردسرتر است، می‌توان انواع مختلف کوکداما را با قیمت های مناسب به‌طور حضوری یا آنلاین خریداری کنید.
اگرچه گلدان کوکداما روش مناسبی برای داشتن گیاه معلق است اما به مراقبت‌های خاصی نیاز دارد. در ادامه روش‌های مناسب نگهداری از انواع کوکداما بیان می‌شود:
به‌طور کلی فضای سایه روشن به دور از تابش نور مستقیم آفتاب برای گلدان کوکداما مناسب است. اما میزان نور مورد نیاز گلدان کوکداما باید با توجه به نوع گیاه داخل گلدان خزهای فراهم شود. مقدار نور مورد نیاز برای گیاهان مختلف، متفاوت است. گیاه معلق دوست‌دار نور را می‌توان پشت پنجره آویزان کرده و گیاهانی که به نور کم تری احتیاج دارند را در فضای داخل اتاق قرار داد.
باید گلدان کوکداما را مرتب، بیش از 3 تا 5 بار در هفته آبیاری کنید. هنگامی‌که توپ خشک شد و وزن آن سبک شد، گیاه تشنه بوده و زمان آبیاری آن فرا رسیده است. البته نوع و تعداد دفعات آبیاری این گیاه بسته به فصل سال متفاوت خواهد بود، در فصول گرم به آبیاری بیشتر و در فصول سرد به آبیاری کمتری نیاز دارد. اندازه و نوع گیاه، مقدار نور و دمای اتاق نیز بر اندازه و زمان آبیاری تاثیر گذار خواهد بود.
آبیاری بیشتر از حد گلدان کوکداما موجب سیاه شدن ساقه‌های گیاه از پایین، زرد شدن و ریختن برگ‌ها یا نرمی بیشتر از اندازه خاک می‌شود. آبیاری کم نیز موجب قهوه‌ای شدن برگ‌ها، خشک شدن نوک برگ‌ها و پژمردن گیاه می‌شود. آبیاری می‌تواند به دو روش غوطه‌وری در آب و اسپری کردن انجام شود:
غوطه‌وری در آب:
در روش آبیاری کامل یا غوطه‌وری در آب طوری‌که خود گیاه داخل آب نرود، گلدان کوکداما را به مدت 5 تا 25 دقیقه در آب فرو برده تا کاملا از آب اشباع شود. بعد از آن توپ کوکداما را از آب خارج و به آرامی فشار دهید تا آب اضافی آن تخلیه شود. برخی گیاهان در هر نوبت آبیاری به آبیاری کامل که بهترین روش آبیاری است نیاز دارند مانند گندمی اما برخی دیگر بعد از چند بار آبیاری سطحی، به آبیاری کامل نیاز دارند مانند پتوس.
اسپری کردن:
توجه داشته باشید که رطوبت نسبی کوکداما حفظ شود برای این کار روزانه کوکداما را با اسپری، در ساعات اولیه روز آبپاشی کنید. اسپری کردن آب به میزانی باید انجام شود که نیاز گیاه برطرف شود. اسپری باید روی توپ انجام شود حتی می‌توان از یک ظرف سنگریزه و آب زیر گلدان کوکداما استفاده کرد تا رطوبت مورد نیاز آن تامین شود.
گیاه را مرتب چک کنید اگر برگ مرده یا زرد شده مشاهده کردید حتما با قیچی باغبانی آن را ببرید تا مواد مغذی داخل گلدان کوکداما هدر نرود. اگر زرد شدن برگ‌ها مداوم یا تعداد برگ‌های زرد شده زیاد باشد ممکن است مشکل از آبیاری نامناسب باشد.
گلدان کوکداما نباید در مجاورت گرما، تهویه و جریان باد شدید قرار گیرد چراکه این‌ها باعث خشک شدن توپ شده و گیاه آسیب می‌بیند. برای حفظ رطوبت محیط، می‌توان آب را اطراف گیاه اسپری کرد و تا حد امکان روی خود گیاه آب اسپری نکرد.
در ماه‌های اولیه مواد مغذی خاک کوکداما برای تغذیه گیاه کافی است و به کود نیازی ندارد، اما حدودا بعد از 4ماه، گیاه ماهی یک‌بار به کود نیاز دارد. بهترین زمان کوددهی نیمه اول سال خواهد بود. برای گلدان کوکداما بهتر است از کود مایع استفاده کنید به این صورت که کود را زمان آبیاری کامل در آب گیاه حل کنید یا ترکیب آب و کود را زمان آبیاری سطحی به‌طور منظم با اسپری به کوکداما بپاشید. معمولا نصف اندازه کود درج شده روی بسته برای این گیاه معلق کافی است. البته زمان کوددهی گیاه می‌تواند بسته به انتظار شما از میزان رشد آن از دوبار در سال تا هفته‌ای یک‌بار تغییر کند. به اندازه به گلدان کوکداما کود دهید تا باعث سوختن و از بین رفتن گیاه نشوید.
به‌مرور زمان گیاهان داخل کوکداما رشد کرده و ریشه‌هایشان بزرگتر می‌شود. در این صورت باید گلدان کوکداما را تعویض کرده و کوکدامای جدید و بزرگتری درست کرد. برای بیشتر گیاهان، تعویض کوکداما 1 یا 2 بار در سال لازم خواد بود. بهتر است گیاه رشد کرده را داخل کوکدامای بزرگتر قرار داد، اما اگر امکان تعویض کوکداما نیست می‌توان گیاه را در گلدان قرار داد تا به حیات خود ادامه دهد.
گلدان کوکداما یا گیاه معلق یک سبک نگهداری گیاه است که نیازی به گلدان یا تعویض گلدان و فضای زیاد ندارد و ریشه آن در پیت ماس رشد می‌کند. می‌توان آن را روی میز قرار داد یا در صورت نداشتن فضای کافی آن را گوشه اتاق آویزان کرد. برای نگهداری گلدان کوکداما باید گیاه داخل آن را شناخت و شرایط نگهداری از آن را دانست تا بتوان مدت زمان زیادی از آن مراقبت کرد و از زیبایی‌اش لذت برد. شما هم اگر به این گلدان کنف پیچ شده علاقمند شدید می‌توانید با کمک این مطلب آن را خودتان در خانه گلدان کوکداما بسازید یا با کمک کارشناسان چیدانه برای خرید کوکداما اقدام کنید.