مناسبت ها: چهارشنبه سوری طلایه دار نوروز است، این جشن آخرین جشن سال است و فلسفه آن این بوده که افراد تمام محنت و درد و سختی های یک سال گذشته را در آتش بسوزانند و با روحیه شادتری به استقبال نوروز بروند. این شب هیجان انگیز پر بوده است از رسم و رسوم های دوست داشتنی مثل همه جشن های دیگری که در ایران زمین برگزار می شد، اما چند سالی می شود که این رسم و رسوم ها از یاد رفته اند، چند سالی می شود که این رسم ها جای خود را به رفتارهای پر خطری داده اند که به جای آوردن شادی و زدون غم از دل ها، محنت و درد بیشتری را به بار می آورند. بیایید با زنده کردن دوباره این رسم و رسوم های دوست داشتنی سالی شادتر را تجربه کنیم. بیایید دوباره این رسم و رسوم را زنده کنیم و حس و حال خوب شان را به شهر و خودمان هدیه کنیم، اگر با این رسم و رسوم آشنایی ندارید، اشکالی ندارد ما در این مطلب شما را با آن ها آشنا می کنیم. پس تا انتهای این مطلب با عیدانه چیدانه همراه باشید.
مرسوم ترین رسم این شب، برپا کردن اشت و پریدن از روی آن است. معمولا در این شب از بوته های خشکیده درختان تل های آتش درست می کردند و افراد خانواده هر کدام سه بار از روی آن ها می پریدند، و موقع پریدن معروف سرخی تو از من، زردی من از تو را زمزمه می کردند تا درد و بلاهای خود را درون آتش بریزند و سرخی و زیبایی آتش را بگیرند.
وقتی هم که آتش می سوخت و تمام می شد، یک نفر خاکستر را جمع می کرد و با خود به بیرون خانه می برد؛ در حین خروج از خانه بین او و دیگر اهالی خانه گفتگویی به این شکل صورت می گرفت:
کجا می روی؟ توی کوچه چه می بری؟ درد و بلای اهل خانه
و آن شخص خاکستر های آتش را به جایی بیرون از خانه می برد و آن ها را خالی می کرد و زمانی که بر می گشت باز اهالی خانه از او سوال می کردند:
از کجا می آیی؟ از عروسی چه آوردی؟ سلامتی و تن درستی
و به این صورت مراسم آتش بازی به خوبی و خوشی به سرانجام می رسید.
یکی دیگر از رسم های جالب این شب، شکستن کوزه غم است، به این صورت که درون یکی ازکوزه های قدیمی خانه، مقداری ذغال که نشان سیاهی و غم بوده و مقداری نمک که نشان شور چشمی بوده به همراه یک سکه کم ارزش می گذاشتند و آن را دست به دست بی ن اهلی خانه می گرداندند و بعد از کمی رقص و پایکوبی یک نفر آن کوزه را به بالای پشت بام می برد و آن را به پایین پرتاب می کرد، همزمان با صدای شکسته شدن اهالی خانه می پرسند:
چه بود شکست؟ قضا، بلا توی آن چه بود؟ غصه و غم
کوزه ای که برای شکستن انتخاب می شود باید جزو قدیمی ترین کوزه ها باشد چرا که آن کوزه حامل غم ها است.
در زمان های قدیم در شب چهار شنبه سوری افراد به سر گذرها و چهارراه ها و مکان هایی که رفت و آمد افراد در آن جا زیاد بود می رفتند و در گوشه ای تاریک می ایستادند و به صحبت عابران گوش می دادند، اگر عابران حرف های امیدوار کننده می زدند، نشان از نیکی و ختم به خیر شدن حاجت آن ها داشت و اگر نه برعکس. به همین دلیل عابران و مردم حواسشان بود که در این شب حرفهای خوب و امیدوار کننده بزنند.
قاشق‌زنی رسمی زنانه‌است. زنان چادری بر سر انداخته و گاه نقابی بر چهره می‌زدند تا ناشناس بمانند. آنگاه با قاشق بر کاسه یا قابلمه یا بر در خانه می‌کوبیدند و اهل خانه را از آمدن خویش آگاه می‌کردند. اهل خانه کاسه خالی را گرفته و مشتی آذوقه خشک از قبیل بنشن در آن ریخته و باز می‌گرداندند. گاه بجای آذوغه پول نقد به قاشق زن پرداخت می‌شده‌است. مهمترین شرط در قاشق زدن ناشناس ماندن قاشق‌زن بوده‌است. لذا نه قاشق‌زن و نه صاحب منزل، در هنگام مواجهه سخن نمی‌گفته‌اند. البته بعضی وقت ها هم دیده شده است که بچه های کوچک پارچه هایی روی صورت خود می انداختند و به درب خانه ها می رفتند.
خانواده هایی که بیمار یا حاجتی داشتند برای برآمدن حاجت و بهبود یافتن بیمارشان نذر می کردند و در شب چهارشنبه آخر سال «آش ابودردا» یا «آش بیمار» می پختند و آن را اندکی به بیمار می خوراندند و بقیه را هم در میان فقرا پخش می کردند.
آجیل شب چهارشنبه سوری معروف به آجیل هفت مغز یا همان آجیل مشگل گشا است. کسانی که نذر و حاجتی داشته اند، آجیل مشکل گشا را تهیه می کردند آن را پاک می کردند، در پارچه های زیبا می پیچیدند و در میان خویشان و آشنایان پخش می کردند تا با دعای خیر کسانی که اجیل را خورده اند به حاجت خود برسند.
در در پایان شب، پس از خوردن آجیل اهل خانه دور هم می نشینند و فال می گیرند. فال با حافظ یکی از فال های شب چهار شنبه سوری است ولی بهتر آن است که با بولونی فال گرفته شود. در همه خانه ها از این شیشه ها یا کوزه های دهان گشاد که بولونی نامیده می شود هست. زن ها و دختر ها و بچه ها جمع می شوند، یک بولونی وسط می گذارند همه کسانی که در فال گرفتن شرکت کرده اند یک چیزی در آن می اندازند. یکی شانه سرش را، یکی انگشترش را، یکی گوشواره اش را، یکی دست بند و غیره. آن وقت به عده فال گیرها کاغذ چهار گوش درست می کنند و در بولونی می اندازند. یکی از دو بچه کوچک، که در دو طرف میز می نشانند، اشیایی را که توی کوزه است و دیگری یکی از آن کاغذ ها را بیرون می آورد. چیزی که در کاغذ نوشته شده فال خوشبختی صاحب آن نشانی است.
چیدانه امیدوار است با برپایی این رسم و رسوم های دوست داشتنی چهارشنبه سوری امسال برای هیچ کس غم بار و ناراحت کننده نباشد و همه سال نو را با خوشحالی و شادی شروع کنند.
مطالب بیشتر: بهترین مکان های تهران برای جشن شب چهارشنبه سوری ۷ رومیزی برای جلوه گری سفره هفت سین عید! تزیین تنگ ماهی برای سفره هفت سین متفاوت در نوروز ۹۵ چگونه از اسکناس های عیدی کادوهای غافلگیرکننده بسازیم؟ بازارچه های نوروزی تهران برای خرید ظروف سفره هفت سین
نویسنده : شمیم آقازاده | تحریریه چیدانه