اقامتگاه‌ها به لحاظ صنعت گردشگری در دسته‌های مختلفی دسته‌بندی می‌شوند. یکی از انواع اقامتگاه‌ها که به لحاظ معماری و سبک ساخت فضایی سنتی دارد و بر اساس فرهنگ اصیل ایرانی بنا شده است، اقامتگاه‌های سنتی هستند. این بناها معمولا قدمت تاریخی دارند و از نظر ارزش تاریخی متعلق به دوره یا شخصیت خاصی هستند که به یادگار باقی مانده‌اند.
درست مانند کاروانسرای شاه عباسی که در فضای بیستون کرمانشاه که تحت نظارت شرکت توسعه گردشگری استان کرمانشاه به هتل 5 ستاره تبدیل شده است. برای نگهداری بهتر این بناها سعی شده است، آن‌ها را با حفظ اصالت بنا آن را تبدیل به مکان گردشگری و اقامتی کنند. باید گفت، این اقامتگاه‌ها به لحاظ امکانات از آخرین تکنولوژی روز بهره می‌برند.
اما، به لحاظ معماری و دکوراسیون داخلی از سبک سنتی ایرانی تبعیت می‌کنند و سالیانه گردشگران داخلی و خارجی بی شماری را به سمت خود جذب می‌کنند. برای آشنایی بیشتر با ضوابط و اصول معماری اقامتگاه های سنتی با ما همراه باشید.
اگر به دنبال این هستید که کاربری بنای ارزشمندی که از دوره‌های گذشته در اطراف شما باقی مانده است را به اقامتگاهی سنتی تغییر دهید، باید ابتدا مراحل مختلفی را طی کنید تا بتوانید مجوز آن را از سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دریافت کنید. برای دریافت مجوز باید موارد زیر را رعایت کنید.
اگرچه که قرار است از تکنولوژی روز برای ایجاد امکانات در اقامتگاه‌های سنتی استفاده کنید. اما، نباید تغییر اساسی در بنا ایجاد کرده یا به آن صدمه بزنید. این شما هستید که باید خود و امکانات را با ساختار اقامتگاه وفق دهید. نه اینکه اقامتگاه را با امکانات، تجهیزات و تغییرات مورد نظر تغییر دهید.
بیشتر بخوانید: حمام سلطان امیر احمد؛ زیباترین حمام تاریخی ایران!
تغییر کاربری بنا باید طبق طرحی که در هیئت مرمت و احیای وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تایید شده انجام شود. هرگونه تغییر بیشتر از آنچه مصوب شده است، غیر مجاز است.
درصورتی که بنای اقامتگاه را خریداری کرده‌اید یا آن را اجاره کرده‌اید، باید این نکته را مد نظر قرار دهید که برای کارهای مرمت و بازسازی بنا تنها باید از افراد اهل فن در رشته مرمت بناهای تاریخی استفاده کنید.
برای تعمیر و مرمت بنا باید برنامه از پیش تعیین شده‌ای داشته باشید و آن را به سازمان میراث فرهنگی ارجاع دهید تا بر اساس آن به شما مجوز داده شود. در این برنامه باید نقشه بخش‌های مختلف مجموعه، محوطه سازی، نما، دکوراسیون داخلی، تاسیسات همگی ارائه شوند. به علاوه برنامه تعمیر و مرمتی که در نظر دارید باید به صورت مکتوب به تصویب سازمان رسیده باشد تا اعتبار داشته باشد.
اگر اقامتگاه سنتی غیر تبدیلی دارید، باید نقشه بنا از همه لحاظ به همراه تاسیسات آن به گونه‌ای تبدیل شود که با اصول معماری سنتی ایرانی هماهنگی داشته باشد.
برای اینکه یک بنای تاریخی مشمول قانون تغییر کاربری به اقامتگاه سنتی شود، باید در گام نخست یک اثر ملی باشد و قدمتی بیش از 100 سال داشته باشد. به علاوه بنا باید معماری خاصی داشته باشد یا به لحاظ برهه تاریخی یا اثر هنری به کار رفته در آن ارزشمند باشد تا بتواند به اقامتگاه سنتی تبدیل شود.
توجه به ظاهر اقامتگاه یکی از ضوابط طراحی اقامتگاه های سنتی است که هر چند وقت یکبار توسط بازرس مربوطه کنترل می‌شود. وضعیت بام بنا، در و پنجره‌ها، نمای ساختمان و دیوارها که نباید مخدوش شده باشند و مدیر مجموعه باید در حفظ و نگهداری آن نهایت دقت را به خرج دهد.
در صورتی که هرگونه خدشه‌ای به نمای ساختمان که شامل موارد گفته شده در بالا است وارد شود، بازرس موظف است تا مدیر مجموعه را بازخواست کند و برنامه مدونی برای بهبود شرایط و حفاظت اصولی به آن‌ها ارائه دهد.
بیشتر بخوانید: معماری خانه افسانه ای پادشاه این کشور اسلامی
در رعایت اصول طراحی اقامتگاه های سنتی بررسی تک تک بخش‌ها حائذ اهمیت است. محوطه، دالان‌ها، ایوان‌ها و فضای سبز اقامتگاه سنتی یکی از مواردی است که باید بررسی شده و حفاظت از آن کنترل شود. این فضاها همیشه باید تمیز و مرتب باشند و هیچ گونه خدشه‌ای بر روی آن‌ها به وجود نیاید. در صورت بروز مشکلات، بازرس مربوطه این موارد را به همراه دلیل آن پیگیری می‌کند و بعد از فرصت مرمت دوباره به بنا سر می‌زند تا اصلاحیات انجام شده را بررسی کند.
طراحی داخلی و معماری اقامتگاه های سنتی باید به گونه‌ای باشد که هویت بنا را حفظ کند و با ورود به آن بتوانید حس کنید که شاهد دوره خاصی از تاریخ هستید. به همین جهت، تجهیزات به کار رفته باید دقیقا هویت بنا، سبک و دوره معماری و اقلیم فضا را به نمایش بگذارند و متناسب با آن باشند.
در بین قواعد معماری اقامتگاه های سنتی، توجه به روشنایی فضای اقامتگاه، فضای نشیمن عمومی، تابلوهای راهنما، فضای استراحت احتمالی در ایوان‌ها، برق اضطراری، آشپزخانه اقامتگاه سنتی، انبار مواد غذایی و سردخانه همگی اهمیت زیادی دارند و باید طبق ماهیت بنا ساخته شوند.
ایوان‌ها، ورودی اقامتگاه و فضای نشیمن و حیاط باید از روشنایی خوبی بهره ببرد و هیچ گونه مشکلی برای مهمانان در نیمه شب به وجود نیاورد. نورپردازی تابلوها به نحوی باشد که محتوای تابلو کاملا خوانا باشد. در عین حال، نور استافده شده در فضا نباید مزاحمتی برای مهمانان در اتاق‌هایشان ایجاد کند. بنابراین، استفاده از لامپ‌های حبابی و فانوسی گزینه خوبی برای تزیین فضای مشترک و عمومی اقامتگاه سنتی است.
فضای عمومی و اشتراکی اقامتگاه که مهمانان بتوانند زمان انتظار برای چک این شدن یا خواندن کتاب وقت بگذرانند نیز باید به درستی طراحی شود و اگر خود بنا این قابلیت را داشت که این بخش در پذیرش تعبیه شود، بهتر است این موضوع را مد نظر قرار دهید.
بیشتر بخوانید: تصاویر خلوتگاه و خانه سهراب سپهری؛ شاعر و نقاش پرآوازه ایرانی
نصب تابلوهای راهنما باید در بخشی از بنا قرار بگیرد که کاملا هدای کننده مهمانان باشد. اگر اتاق‌ها مشرف به ایوان هستند، فضای استراحت در ایوان‌ها با در نظر گرفتن میز و صندلی نزدیک به سبک معماری بنا باید تزیین شوند.
آشپزخانه، سردخانه و انبار مواد غذایی اقامتگاه باید به گونه‌ای باشد که ایمنی خوبی داشته باشد و به صورت سنتی تزیین شده باشد. استفاده از یخچال‌ها و سردخانه‌های بزرگ با توجه به گنجایش اقامتگاه می‌تواند تعیین شود.
برای اینکه جلوه نوستالژی‌تری به بنا بدهید، بهتر است غذاهای محلی و سنتی شهر یا منطقه‌ای که اقامتگاه در آن قرار دارد را به لیست منو خود اضافه کنید. به این طریق حس تاریخی بیشتری به بنا می‌دهد و به نحوی بنا را شخصی سازی می‌کنید. به همین جهت، در فرهنگ غذایی آن سرزمین تحقیقات جامعی داشته باشید و از نوشیدنی یا غذاهای خاص آن با طبخ خوب و خوشمزه بهره ببرید و یادگاری خوبی در دل مهمانان به جای بگذارید.