رفسنجان از شهرهای بزرگ استان کرمان به شمار می‌رود. از مکان‌های دیدنی رفسنجان می‌توان به آثار تاریخی، موزه‌ها و جاذبه‌های طبیعی اشاره کرد. بادگیر معین یکی از بناهای تاریخی این شهر است. بادگیرها از ویژگی‌های اصلی و یکی از نمادهای معماری مناطق گرم ایران بوده‌اند. سازو‌کار و عملکرد بادگیرها نشان از هوش و خلاقیت مهندسان و معماران ایرانی در گذشته دارد. در قلب کویر، جایی که تابش نور آفتاب به خوبی احساس می‌شود، سازه‌ای خلاقانه، نسیمی خنک به ارمغان می‌آورد. بادگیر معین رفسنجان نمونه‌ای از این سازه‌های کارآمد، به عنوان یکی از شاهکارهای معماری ایرانی، در شهر رفسنجان خودنمایی می‌کند.
در این مطلب شهر رفسنجان و بادگیرهایش و معماری بی‌نظیر و عملکرد بادگیر معین رفسنجان معرفی خواهد شد. پس در ادامه با چیدانه همراه باشید.
رفسنجان به‌دلیل وجود آب‌و‌هوای نیمه‌کویری، تابستان‌هایی نسبتا گرم و زمستان‌هایی سرد دارد. در این شهر از گذشته برای خنک کردن خانه‌ها از بادگیر استفاده می‌شد. بادگیرهای رفسنجان در اشکال مختلفی چون دایره، هشت‌ضلعی، مستطیل، یک‌طرفه و دوطرفه ساخته می‌شدند. در بافت تاریخی این شهر کمتر بنای قدیمی مشاهده می‌شود که بادگیری با کلاه‌فرنگی نداشته باشد.
بادگیرها که از نمادهای معماری ایران محسوب می‌شوند، برج‌هایی هستند که به‌منظور تهویه هوا، روی بام خانه‌ها ساخته می‌شدند. استفاده از بادگیر، سال‌های بسیاری در ایران به‌خصوص در مناطق گرم متداول بوده است. بادگیرها به شکل‌های مختلفی در شهرهای مرکزی و جنوب ایران ساخته می‌شدند. هر یک از آن‌ها را بر اساس ارتفاع و جهت باد مطلوب طراحی می‌کردند. می‌توان نمونه‌های بازمانده‌ای از بادگیرها را در اقلیم گرم و مرطوب جنوب و اقلیم گرم و خشک نواحی مرکزی مانند کرمان مشاهده کرد.
بادگیر معین در استان زیبای کرمان، شهرستان رفسنجان، شرق خیابان بنفشه، بین خیابان شریعتی و خیابان عدالت و در پردیس معین واقع شده است.
بادگیر معین یکی از آثار معماری سنتی شهر رفسنجان است که در دوران قاجار ساخته شده است. این ساختمان تاریخی، تنها قسمت باقی‌مانده از عمارت معین است که در گذر زمان تخریب شده. بادگیر معین در طول زمان، شاهد فراز و نشیب‌های بسیاری بوده. نهایتا سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۸۴ این بادگیر را مرمت و بازسازی کرد. این سازه امروز به عنوان نمادی از هویت و اصالت شهر رفسنجان شناخته می‌شود و جذابیت خاصی از نظر تاریخی و فرهنگی دارد.
بادگیر معین به سبک معماری ایرانی ساخته شده و نمونه‌ای از ذوق و هنر معماران ایرانی است. ارتفاع بادگیر با توجه به شرایط اقلیمی، ۱۶ متر است. در ساخت بنای بادگیر از مصالح بومی منطقه مانند خشت خام، چوب، کاه‌گل و آجر ساخته شده است. کتیبه‌های گچی و آجرچینی هنرمندانه، زیبایی خاصی به این بادگیر بخشیده است.
عملکرد بادگیر معین، بر اساس استفاده از نیروی وزش باد برای تهویه مطبوع بناست. از طریق کانال‌های عمودی داخل بادگیر باد حاصل از وزش باد به سمت پایین هدایت می‌شود، نسیم خنک و مطبوع را به داخل ساختمان می‌آورد و از طریق مکش هوای گرم و آلوده را به بیرون می‌راند. بادگیرها به‌خصوص در مناطق گرم و خشک به‌قدری اساسی و اصولی ساخته می‌شدند که می‌توان گفت علم و فن امروز با تمام پیشرفت، نتوانسته وسیله‌ای مقرون به‌صرفه و بهتر را جایگزین آن کند.
بادگیر معین رفسنجان به عنوان یکی از آثار تاریخی و نمادهای معماری ایرانی در دوره قاجار به منظور تهویه طبیعی هوا ساخته شده و با استفاده از وزش باد، هوای خنک به داخل ساختمان کشیده و هوای گرم و آلوده را بیرون می‌راند. شما هم اگر قصد سفر به رفسنجان را دارید، حتما از معماری و ساز و کار بی‌نظیر این بنای تاریخی دیدن کنید.
برای آشنایی با دیگر بناهای تاریخی و ارزشمند ایران عزیزمان مطلب ویدیویی از یک عبادتگاه با معماری بی‌نظیر در قلب کویر در ایران! را از دست ندهید.