امروز، 25 فروردین ماه روز بزرگداشت شاعریست نامی که یکی از پرکارترین شاعران ایرانی به شمار می‌رود. بنا به نظر عارفان در زمینه عرفانی او از مرتبه‌ای بالا برخوردار بوده‌است؛ چنانکه مولوی عارف شناخته شده ایران زمین درباره او می گوید:
هفت شهر عشق را عطار گشت
ما هنوز اندر خم یک کوچه‌ایم
" مولوی"
در ادامه این مطلب از چیدانه به بررسی آرامگاه عطار نیشابوری و روند بازسازی و احداث آن طی سال‌های متمادی، می‌پردازیم.
فریدالدین عطار نیشابوری؛ شاعر و عارف ایرانی در حدود سال ۵۴۰ هجری متولد و در سال ۶۱۸ درگذشت. عطار چنانکه از نامش پیداست، در نیشابور دکان عطاری داشت. او که داروسازی و عرفان را از شیخ مجدالدّین بغدادی فرا گرفته‌بود، به کار عطّاری و درمان بیماران می‌پرداخت. آز آثار زبانزد وی می‌توان؛ تذکرة‌الاولیا و منطق‌الطیر را نام برد. او در حمله مغول به نیشابور کشته شد.
گر بمیری در میان زندگی عطاروار
چون درآید مرگ عین زندگانی باشدت
“عطار نیشابوری"
آرامگاه عطار نیشابوری بنایی است تاریخی که در دوره تیموری توسط امیر علیشیر نوایی بر روی قبر عطار نیشابوری ساخته شد. در دوره‌های پهلوی دوم مرمت کامل و دهه ۷۰ نیز مرمت مختصر شد. آرامگاه وی واقع در محله باستانی شادیاخ در خیابان عرفان کنونی در نیشابور هرساله پذیرای علاقه‌مندان به ادب، معماری و فرهنگ ایرانی است.
آرامگاه عطار ابتدا بنایی مختصر و محقر بود و در اواخر دوران تیموریان رو به ویرانی گذاشته بود تا اینکه امیر علیشیر نوایی؛ وزیر نیکوکار سلطان حسین بایقرا در سده نهم هجری، عمارتی دلگشا بر آرامگاه عطار بنا کرد. در اواخر دوران محمد علیشاه قاجار، نیرالدوله والی خراسان که عازم مشهد بود؛ دستور داد بقعه‌ای بر مزار عطار بنا کنند. ولی این دستور به دلیل نابسامانی اوضاع و بازگشت نیرالدوله به تهران، ناتمام ماند و ظاهراً همان بنای قبلی بر آرامگاه عطار باقی ماند.
بنای کنونی آرامگاه، دارای هشت ضلع و گنبدی کاشی‌کاری‌شده و چهار در ورودی است. در نمای بیرونی آن، چهار غرفه کاشی‌کاری‌شده تعبیه شده است و در وسط بقعه، قبر عطار و یک ستون هشت ترکی به ارتفاع ۳ متر وجود دارد.
درگذشته بقعه آرامگاه عطار آجری، ساده و فرسوده بود تا اینکه در سال 1314، انجمن آثار ملی در روند بازسازی اقدام به کاشی‌کاری و مرمت تزیینات آرامگاه نمود و محوطه‌ای زیبا در کنار بقعه سازماندهی کرد. تا این فضای سبز بتواند حال و هوایی در شان او و کمال‌المک، نقاش مشهور ایرانی بیافریند. آرمگاه کمال‌المک که توسط استاد هوشنگ سیحون، طراحی شده در فاصله کمی از این بنا در همین محوطه قراردارد. طراحی این بنا در هماهنگی با آرامگاه عطار نیشابوری، نقش مهمی در تاکید بر ارزش‌های فرهنگ ایرانی در این مکان داشته است.
کاشی‌کاری‌های گنبد عطار، مزین به گل و بوته و نقوش هندسی و کتیبه کوفی و معلقی به رنگ‌های سبز، زرد، لاجوردی و سفید است. بر بدنه خارجی این بنا، چهار ایوان ورودی ایجاد شده است.
فضای داخلی آرامگاه نیز، هست ضلعی است. سنگ مزار عطار از نوع افراشته سیاه رنگی است که بر روی آن اشعاری به خط ثلث نوشته شده است. رویه دیوارها در داخل؛ گچ‌اندود و چند بیت شعر که بر روی گچ نوشته شده، زیر گنبد را زینت داده‌اند.
با وجودی که در طول زمان تغییر و تحول زیادی در آرامگاه عطار رخ داده، این بنا اصالت خود را به لحاظ سبک معماری حفظ کرده و به صورت یک اثر زیبای معماری ایرانی ـ اسلامی بر جای مانده است.
در این مطلب سعی کردیم با مروری بر تاریخ، روند بازسازی و ساخت و اجرای آرامگاه شاعر بزرگ ایران، عطار نیشابوری را بیان کنیم. شما چه آثار و بناهایی با معماری ایرانی_اسلامی می‌شناسید؟
منبع: گردآوری شده در تحریریه چیدانه