سفر با معماری : کاشان شهر عجیبی است با این‌که کوچک است اما قدمت به درازای تاریخ دارد و همه چیز در آن پیدا میشود. از تپه باستانی و بناهای قدیمی مانند حمام و مسجد گرفته تا خانه‌هایی اعیانی با معماری‌های زیبا. شهر کاشان پر است از بناهای دیدنی و خاص و دل هر کسی را با خود می‌برد. اما شاید جدای از حمام فین کاشان و خانه‌های معروف دوره قاجار که بسیاری از ایرانی‌ها با آن آشنا هستند، برخی از بناهای آن به خوبی معرفی نشده‌اند. به همین دلیل چیدانه تصمیم گرفته تا پنج مکان و بنای تاریخی و جذاب این شهر را به شما معرفی کند. پس با چیدانه همراه باشید و یادتان نرود اگر گذرتان به این شهر تاریخی افتاد از این بناها دیدن کنید.
بنای مسجد و مدرسه آقا بزرگ یکی از زیباترین مساجد دوره قاجار در ایران به شمار می‌آید. این بنا در خیابان فاضل نراقی کاشان واقع شده است. ساختمان این مدرسه با سرمایه شخصی به نام حاج محمد تقی خانبان طی سال های 1250 تا 1260 هجری قمری جهت استفاده نماز جماعت و درس و بحث داماد خود، ملا مهدی نراقی دوم، برادر ملا احمد نراقی، ملقب به آقابزرگ بنا شده و به این نام معروف شده است.
مطلب پیشنهادی : ۵ اثر ماندگار از جاذبه های گردشگری همدان
تمامی این بنا از جمله گنبد که جزو بزرگترین گنبدهای آجری است با آجر ساخته شده و تزئینات به کار رفته در این بنا عبارت است از: کاشی‌کاری، آجرکاری، کتیبه‌های نفیس گچی و کاشی، مقرنس‌کاری، خطاطی ثلث و نستعلیق و نقاشی، که نقاشی این مدرسه توسط استاد محمد باقر قمصری صورت گرفته است. کتیبه‌های خطوط مسجد توسط اساتید برجسته خوشنویس کاشان از جمله محمد ابراهیم (جد خاندان معارفی)، محمد حسین (جد خاندان ادیب) و بسلمه‌های طغری توسط سید صادق کاشانی نوشته شده است.
مطلب پیشنهادی : هتل ها و جاذبه های گردشگری شیراز برای مسافران (۱)
این مسجد دارای سردر زیبایی است که سقف آن با مقرنس‌های معلق گچی و نقاشی تزئین یافته و دیوارهای جلوخان از کتیبه بالای سردر تا کف تختگاه های طرفین درگاه با کاش های خشتی الوان پوشیده شده است. هیئت اصلی بنا و گنبد و بارگاه با شکوه آن به واسطه عظمت ساختمان و طرح عالی و نقشه بی‌نظیر به خصوص دقایق و فنون معماری اصیل ایرانی که در آن به کار برده شده، یکی از بناهای مهم ایرانی اسلامی به شمار می‌رود. روی درب ورودی تعدادی میخ در آن به کار رفته شده که تعداد آن‌ها در دولنگه درب دقیقا 6666 عدد به تعداد آیات قرآن کریم است.
مطلب پیشنهادی : سفری به شیراز و بناهای تاریخی و دیدنی اش(۳)
حمام تاریخی سلطان امیراحمد یکی از منحصر‌به‌فرد‌ترین حمام‌های ایران از نظر معماری و زیباترین از نظر تزئینات است. وسعت این حمام 1102 متر مربع است و در محله سلطان امیراحمد در خیابان علوی کاشان واقع شده است. حمام تاریخی سلطان امیراحمد به خاطر مجاورت با امام‌زاده سلطان امیر احمد به این نام معروف شده است. قدمت این حمام را به جهت آثار مکشوفه (دوران قبل از زلزله معروف 1192 هـ. ق کاشان) به دوران سلجوقیان نسبت میدهند ولی بنای فعلی سربینه آن بازمانده از دوران قاجار است.
مطلب پیشنهادی : ۱۰ بنای شگفت انگیز از معماری اسلامی
این بنا شامل دو حمام کوچک و بزرگ بوده که در ایام خاص هفته، مورد استفاده اهالی محل قرار می‌گرفته است. یکی از موارد مهم این بنا، آهک‌بری و گچ‌بری‌هایی است که تعداد 17 لایه مرمتی، بیانگر قدمت بناست. از دیگر شاهکارهای بنا، بام زیبای آن است. بام این حمام، یکی از زیباترین بام‌های گنبدی شکل ایران بوده که روی هر گنبد، شیشه‌های عدسی محدب قرار گرفته تا ضمن تامین نور کافی برای قسمت های مختلف حمام، مانع دید به داخل شود.
مطلب پیشنهادی : نیاکان اسپاهای مدرن امروزی در گرمابه های باستانی
فضای اول حمام، بینه یا سربینه، رختکن و جای آماده شدن برای استحمام یا خروج از حمام بوده است. بینه یا سربینه، مهم ترین و زیبا ترین فضای حمام است، فضایی وسیع و پرتزئین با گنبدی بزرگ و حوضی در میان، در اطراف فضای میانی بینه، سکوهایی برای استراحت مراجعان است که برای ورود به آن‌ها باید از چند پله بالا می‌رفتند و پاها را قبل از ورود در حوض های روی سکوها می‌شستند، بیشترین تزئینات حمام، همیشه در بینه است. کف بینه و غرفه‌های اطراف آن معمولا سنگی است. نورپردازی منظم بینه بر تاثیر این تزئینات می‌افزاید. حوض درون سربینه و فواره آن، آرامش فضا را دوچندان می‌کند.
مطلب پیشنهادی : جاذبه های گردشگری یزد و معماری کویری
سیلک محوطه باستانی وسیعی است در کنار روستای دیزچه در کنار جاده‌ای که کاشان را به فین وصل می‌کند. این محوطه دو تپه شمالی و جنوبی با فاصله 600 متر دارد. در اطراف تپه جنوبی دو گورستان قرار دارد. این منطقه توسط رومن گیرشمن حفاری شده است. در تپه شمالی دو دوره فرهنگی مشخص شد که قدیمی‌ترین آثار آن به 7500 سال پیش تعلق دارد و حدود 6100 سال پیش متروک شده است. درتپه جنوبی نیز از 6100 سال پیش زندگی جاری بوده است. دوره دیگری نیز شناخته شده است که در این دوره زیگورات سیلک ساخته شده است و به 5000 سال تا 4250 سال پیش تعلق دارد. دو گورستان به 3500 سال قبل و 3000 سال قبل یعنی دوره ماد ها تعلق دارند. این منطقه را شاید بتوان تنها شهر جهان محسوب کرد که هفت هزار و پانصد سال در آن زندگی جاری است. خاکسپاری در این دو گورستان مادی با موارد دیگر خاکسپاری در فلات ایران فرق دارد و نشان از ظهور فرهنگ جدیدی دارد. آن‌ها ابتدا گودالی حفر می‌کردند و جسد را در آن قرار می‌دادند سپس روی آن را خاک می‌ریختند تا مانند سقفی شیروانی از سطح زمین بالاتر آید و روی تپه خاکی را سنگ می‌گذاشتند.
مطلب پیشنهادی : زندگی به سبک ایرانی در خانه منوچهری کاشان
درون قبرها اشیای سفالی و مفرغی و تزئینی قرار می‌دادند. در این زمان هنوز طلا شناخته نشده بود. سفال مادی این دوره شبیه سفال‌های نوشیجان و گودین و همچنین شبیه سفال‌های فریگ است. سبک ساخت این سفال‌ها با دوره‌های قبل متفاوت است. در این میان ظروف آبخوری با آبریزهای به شکل منقار پرندگان دیده میشود که کاملا نوظهور است. این ظروف طرح‌های متنوعی دارند و مشابه آن‌ها در شمال غرب ایران دیده شده ولی آن‌ها بدون طرح هستند.
شهر زیرزمینی نوش آباد که آن را شهر زیرزمینی «اویی» نیز می‌نامند در شهر نوش‌آباد کاشان در استان اصفهان یعنی در پنج کیلومتری شمال کاشان قرار دارد. شهر زیرزمینی اویی در سه طبقه در زیر‌زمین با عمق بین چهار تا هجده متر به صورت دست‌کن ایجاد شده و دارای فضاهای متعددی از جمله اتاق و راهرو و چاه‌‌ها و کانال‌‌های زیادی است که هر کدام از این طبقه ها به وسیله چاه های عمودی به هم ارتباط دارند.غیر از ورودی اصلی، ارتفاع تمام قسمت‌های اویی به قد طبیعی یک انسان و بین ۱۷۰ تا ۱۸۰ سانتی‌متر است. بر سطح دیوارها و در فواصل اندک، جای پیه‌سوز به چشم می‌خورد. در بعضی قسمت ها نیز درون دیوار، سکوهای کوتاهی جهت نشستن ایجاد شده است که در بعضی از اتاق ها تبدیل به طاقچه جهت قرار دادن اشیاء میشود.
مطلب پیشنهادی : بهترین هتل های ایران برای سفر
مجموعه اویی در زیر بافت قدیم شهر شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر نیز گسترده شده است. شهر زیرزمینی اویی چندین هزار متر وسعت دارد و وسعت آن به دلیل ارتباط میان محلات و حفاظت از جان و مال مردم در مواقع ناامنی زیاد بوده و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته است. این معماری بی‌نظیر با این شکل ساختاری در جهان منحصر‌به‌فرد بوده و تاکنون با توجه به آثار به دست آمده در کاوش‌های باستان‌شناسی قدمت آن به قبل از اسلام بر‌می‌گردد که در دوره‌های مختلف تاریخی کاربرد نظامی و دفاعی داشته است.شهر زیرزمینی نوش‌آباد که در سه طبقه معماری و به صورت دست‌کن تا عمق ۲۰ متری زیر زمین حفر شده است، چیزی فراتر از مراکزی است که به عنوان شهر زیرزمینی در مناطقی شامل شهر «کوبرپدی» استرالیا یا «کاپادوکیه» ترکیه و یا «ونکوور» کانادا معرفی شده‌اند. تاریخ شهر کوبرپدی به سال ۱۹۱۵ بر‌می‌گردد اما شهر زیرزمینی نوش‌آباد، روایت تاریخ ساسانیان و ۱۴ قرن پیشینه فرهنگ و تمدن ساکنان سرزمین پارس را در خود نهفته دارد. مجموعه شهرزیرزمینی نوش آباد، به شماره ۱۵۸۱۶ و به سال ۱۳۸۵ در فهرست آثار ارزشمند ملی ثبت شده است.
شواهد باستان شناسی همچنین مشخص می‌کند که این شهر زیرزمینی از ۱۰۰ سال گذشته تاکنون بلااستفاده باقی مانده است، به همین علت در این سال ها فاضلاب منازل بخش‌هایی از این اثر تاریخی را تخریب کرده و سیل بنیان کن نوش‌آباد وارد این مجموعه شده و تا ارتفاعی از آن با رسوبات سیل پر شده است. البته چندان جای نگرانی نیست زیرا باستانشناسان بعد از سه فصل موفقیت‌آمیز بالاخره توانستند، دو نقطه از شهر زیرزمینی را بازگشایی کنند. فضای نخست حدودا ۲۰۰ متر در ضلع شرقی شهر و فضای دوم در مرکز شهر است، فضایی که به طول ۴۰۰ متر آزادسازی و معابر هر دو فضا نیز با حفر تونل بازگشایی شده و هم‌اکنون برای بازدید مهیا است. باستانشناسان احتمال میدهند که این شهر تا 15 هزارمتر مربع وسعت داشته باشد.
مطالب پیشنهادی : گشتی در بافت قدیمی روستای لافت در جزیره قشم
۴ خانه از جنس تاریخ پرافتخار ایران
معماری اصیل ایرانی در خانه بروجردی‌‌ها
جاذبه های گردشگری ترکیه ، اقامتگاهی در غار
منبع : گردآوری شده توسط تحریریه چیدانه