مدرسه باهاوس در سال 1919 میلادی توسط معمار معروف والتر گروپیوس در وایمار، یکی از شهرهای سنتی و قدیمی آلمان تاسیس شد. این مدرسه، “باهاوس" یا “خانه معماری" نامیده شد که از معکوس کردن کلمه آلمانی Hausbau به معنی “معماری خانه" گرفته شده است. باهاوس دو مدرسه؛ آکادمی هنر و صنایع دستی وایمار را با هم ترکیب کرده و با آموزش همزمان هنرهای زیبا و مهارت فنی صنایع دستی موجب از بین بردن شکاف موجود بین هنر و صنعت شد. موسسان مدرسه باهاوس معتقد بودند که معماری میتواند نیازهای جامعه صنعتی و مدرن را همزمان پاسخ دهد. امروزه تاثیرات سبک معماری مدرسه باهاوس در طرحهای گرافیکی و جنبههای مختلف معماری چون نماهای شیشهای و اجزای دکوراسیون داخلی، دیده میشود. در ادامه این مطلب تمامی خصوصیات معماری مدرسه باهاوس و سبک بینالمللی باهاوس را با هم بررسی میکنیم. شما هم اگر مایل به دانستن مطالب بیشتر در خصوص باهاوس هستید در این مطلب با چیدانه همراه باشید.
گروپیوس با تاسیس مدرسه باهاوس قصد داشت دوره جدیدی در تاریخ معماری پدید آورده و سبک جدیدی از معماری را به جهان معرفی کند. به جرات میتوان گفت اعتبار سبک معماری باهاوس در سالهای ابتدایی، بهدلیل اندیشههای گروپیوس درخصوص ویژگیهای معماری عصر جدید بود. معماری مدرسه باهاوس تبدیل به سبک معماری بین الملل و یکی از جنبشهای مهم طراحی عصر مدرن (قرن بیستم) شد که بین دو جنگ جهانی به اوج خود رسید. باهاوس نوع جدیدی از مدرسه هنری بود که تغییرات اساسی در آموزش رشتههای هنری، صنایع دستی و معماری بهوجود آورد و مهمترین هدف آن پرورش هنرمندانی بود که بتوانند هنر و صنایع دستی را با هم تلفیق کرده و همزمان از فناوری جدید نیز استقبال کنند. قبل از باهاوس آکادمی های هنر اروپا هر شاخه طراحی را جداگانه تدریس میکرد، این مدرسه نوآوری در آلمان محافظه کار آن زمان تلقی میشد. متفکران باهاوس معتقد بودند که جهان نیاز به بازاندیشی اساسی دارد، طراحی خوب نیاز به سادگی و خلوص هندسی و حذف تزیینات غیرضروری داشته، طراحی ها باید کاربردی و در عین حال هنرمندانه و دارای ارزش هنری باشند.
باهاوس طبق تفکرات آیندهنگرانه گروپیوس به جای تولید اشیا هنری و صنایع دستی لوکس از طرح هایی استفاده میکرد که براساس تولید صنعتی باشد تا بتوانند در قرن جدید تاثیرگذار باشند. طراحان مدرن مدرسه باهاوس، جای تولید اشیا لوکس برای ثروتمندان و افراد خاص به تولید اشیا کاربردی مورد نیاز و استفاده روزانه مردم عادی که جامعه هدف بزرگتری بودند، پرداخت. در ساختمان های این سبک اثری از کندهکاری، قوس و پنجره های آرکدار نیست و سقف ها مسطح، نماها صاف با شکل های مکعبی هستند. این ساختمان ها ترکیب اشکال متقارن و انتزاعی هستند که عملا هیچ تزئینی در آن بهکار نرفته است، البته در طرحهای مینیمالیستی باهاوس جذابیت بصری کاملا دیده میشود. از مهمترین ویژگیهای سبک باهاوس میتوان به موارد زیر اشاره کرد؛
مطلب مرتبط: معماری فانکشنال، برتری عملکرد نسبت به فرم
شاخصترین و مهمترین بنایی که نماد سبک معماری باهاوس شد، ساختمان معماری مدرسه باهاوس در شهر دسائو است که توسط شخص والتر گروپیوس، بنیانگذار و اولین مدیر باهاوس طراحی شد. اگرچه اعضای باهاوس از سال 1919 در کارهای معماری چون ساخت و ساز محله های اداری، آموزشی و مسکونی در دسائو که توسط گروپیوس طراحی شده بود، شرکت داشتند، اما بخش معماری که محور برنامه گروپیوس در تاسیس این مدرسه منحصر به فرد بود در سال 1927 تاسیس شد. شهر دسائو تامین مالی پروژه و تهیه زمین ساختمان را به عهده گرفت و نقشه های معماری بنا در دفتر خصوصی گروپیوس تهیه شد. این مدرسه اگرچه با همکاری اساتید و معماران باهاوس تکمیل شد اما طراحی دکوراسیون های داخلی آن توسط دانش آموزان و هنرجویان مدرسه باهاوس در کارگاه های آن انجام شد.
طرح نمای شیشهای بر روی اسکلت فولادی که بهعنوان عنصری شاخص در معماری مدرسه باهاوس بهکار رفته ایدهای بود که گروپیوس در سال 1911 قبل از جنگ جهانی اول در ساخت کارخانه فاگوس آلمان نیز آن را اجرا کرده بود. پوسته شیشه ای به دلیل اسکلت فولادی باریک خود، حتی در گوشه های بنا چرخیده و به طور پیوسته باقی میماند. در بال کارگاه، نمای شیشه ای امکان مشاهده سازه فولادی باربر و عملکرد داخلی فضا را فراهم میکند. طرح نمای شیشه ای از نظر بصری باعث ایجاد شفافیت میشود.
گروپیوس بخشهای مختلف ساختمان را متفاوت اما در عین حال به طور پیوسته طراحی و اجرا کرد. این بنا از سه بال مستطیلی در سه زاویه متفاوت تشکیل شده که یکی با فاصله بیشتر از دو تای دیگر قرار دارد و هر بال عملکرد مخصوص خود را دارد. این سه مستطیل توسط یک بال در وسط به هم متصل شده است. گروپیوس بالها را نامتقارن و فاقد نمای مرکزی ساخت، به طوریکه تنها با حرکت در اطراف ساختمان میتوان به شکل کلی مجموعه پیبرد.
فضاهای اصلی معماری مدرسه باهاوس در سه بال اصلی با کاربریهای زیر تعریف شده بودند؛
بال کارگاه و هنرستان بهوسیله یک بال دو طبقه در وسط به هم متصل شده که کاربری اداری داشت و دفتر خصوصی گروپیوس تا سال 1928 در این قسمت قرار داشت. بال کارگاه و ساختمان خوابگاه نیز توسط یک ساختمان یک طبقه به هم متصل شده که به منطقه جشن معروف بود و فضاهای سالن آمفی تاتر و غذاخوری در آن قرار داشت.
ساختمان خوابگاه، دانشجویان و استادان را در 28 آپارتمان که هر کدام 20 متر مربع مساحت داشتند، در خود جای داده بود. این مرتفعترین ساختمان مجموعه در پنج طبقه برای اجرای عقیده گروپیوس مبنی بر قرارگرفتن اساتید و هنرجویان در کنار هم ایجاد شد. گروپیوس عقیده داشت همانقدر که آرامش و رفاه اساتید مهم است، احترام و راحتی دانش آموزان نیز بااهمیت است و دانش آموزان در این صورت میتوانند با انگیزهای بیشتر در مسیر اهداف بالاتری قدم بردارند.
مطلب مرتبط: رابطه بین فرم و عملکرد در معماری، تعریف معماران ایرانی چیست؟
اکثر نماهای ساختمان مجموعه باهاوس به رنگ سفید و در تناسب کامل با پنجره‌های شیشهای تیره نما به کار رفته است. در فضای داخلی مدرسه باهاوس نیز عناصر باربر و غیرباربر با رنگهای متفاوتی قرار گرفته اند. رنگهای غالب مورد استفاده در ساختمان های سبک باهاوس سفید، خاکستری، سیاه و بژ است.
اکسسوری ها و مبلمان طراحی شده در باهاوس با استقبال خوبی در سراسر اروپا مواجه شد، این موفقیت مدیون تفکرات موسسان مدرسه بود. درواقع کارگاهها و آتلیههای باهاوس شبیه به آزمایشگاه های ساخت پیشنمونه برای تولیدات انبوه بودند. بسیاری از آثار طراحان مبلمان داخلی باهاوس مثل میز، صندلی و وسایل روشنایی مورد توجه صاحبان صنایع قرارگرفته و در کارخانه ها تولید انبوه شدند. طبق اندیشه های باهاوس این محصولات دارای عملکرد، خلوص و سادگی بودند و بهدلیل تولید انبوه، ارزانی مهمترین شاخصه آنها بود. یکی از شناخته شده ترین نمادهای طراحی باهاوس، صندلی کنسول است. این صندلی که توسط شخصی به نام برویر طراحی شده بود، از لوله های فولادی دوچرخه او الهام گرفته و در آخر به تولید اولین صندلی فلزی سبک وزن منجر شد. یکی دیگر از طرح های موفق باهاوس طراحی چراغ رومیزی نمادین، کار آنی آلبرز اولین دانش آموز دختر کارگاه فلزی این مدرسه بود.
مدرسه معماری و هنرهای کاربردی باهاوس از سال 1919 به مدت 14 سال در کشور آلمان، در سه شهر وایمار (سالهای 1919 تا 1925)، دسائو و تا سال 1933 در برلین فعالیت داشت، در آخر نیز به دستور نازی ها تعطیل شد. در طول جنگ جهانی دوم ساختمان باهاوس بمباران شد و پس از جنگ موقتا تعمیر شد. سازمان میراث جهانی یونسکو سال 1972 در اقدامی کارگاه ها و ساختمان مدرسه باهاوس در شهرهای وایمار و دسائو را به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رساند. پس از آن برای اولین بار اقدامات بازسازی گسترده ای روی بنا انجام شده و در سال 2006 بازسازی آن تکمیل شد. پس از بازسازی بار دیگر ساختمان باهاوس به مرکزی پر جنب و جوش به منظور طراحی، تحقیق و آموزش تبدیل شد و به بنیاد باهاوس دسائو که در سال 1994 تاسیس شده یود، اختصاص داده شد. امروز هم مدرسه باهاوس در شهر دسائو که روزی آرزوی هر معمار و صنعتگری تحصیل در آن بود، به موزه تبدیل شده و امکان بازدید عمومی دارد.
در مدرسه باهاوس اساتید هنرجویان را طوری تربیت میکردند تا از طراحی هر چیزی که فاقد عملکرد باشد، پرهیز کرده و همه طراحیها مطابق با اصول ابتدایی معماری انجام شود، بدون آنکه از آثار گذشتگان الگوبرداری شود. برنامه آموزشی مدرسه باهاوس شامل یک دوره کارآموزی بود که گذراندن آن برای همه اجباری بود، قبل از پذیرش در کارگاهها دانشآموزان باید یک دوره مقدماتی شش ماهه را میگذراندند که توسط یوهانس ایتتن، جوزف آلبرز و لازلو موهولیناگی تدریس میشد. کارگاهها نیز که شامل کارگاههای نجاری، فلز، سفال‌گری، تولید شیشه‌های رنگی، نقاشی دیواری، بافندگی، گرافیک، تایپوگرافی و طراحی صحنه بودند، معمولا توسط دو استاد که یکی هنرمندی که تاکید بر فرم داشت و دیگری صنعتگری که بر تکنیکها و فرآیندهای فنی تاکید داشت، تدریس میشد. و سرانجام پس از سه سال آموزش کارگاهی، دانشآموزان مدرک کاردانی دریافت میکردند. مدرسه باهاوس هنرمندان برجسته قرن بیستم را در میان اعضای هیئت علمی خود داشت.
و در آخر
از ویژگیهای شاخص معماری مدرسه باهاوس که در قرن بیستم تبدیل به یک سبک جهانی شد و سبکی مدرن تلقی میشود، میتوان به خلوص و سادگی، دوری از تزیینات تجملی، کاربردی بودن، استفاده از طرحهای هندسی، خطوط ساده و پیوستگی در هنر و صنعت اشاره کرد. باهاوس برای استفاده روزانه مردم عادی و نه ثروتمندان دست به طراحی های ماندگاری در حوزه معماری و دکوراسیون داخلی زد. شما هم اگر مایل به استفاده از ویژگیهای سبک معماری مدرسه باهاوس در معماری ساختمان یا دکوراسیون داخلی خود هستید میتوانید با متخصصین و اهالی فن چیدانه در تماس باشید و از آنها مشاوره بگیرید.
مطالب پیشنهادی چیدانه:
نویسنده: نرگس مهردادیان |عضو تحریریه مجله چیدانه