سفر با معماری: وقتی از در ورودی وارد فضا می شوید ناگهان با حجم عظیمی از خاطرات سرازیر شده به ذهنتان مواجه خواهید شد، هنوز قدمی برنداشته کلی صحنه های آشنا پیش روی چشمتان ظاهر می شود، هر گوشه ای را نگاه می کنی، برایت آشنا است، شاید دفعه اولی باشد که به آن فضا قدم می گذاری اما گوشه گوشه اش برایت آشنا است. ندیده می دانی انتهای مسیر پیش رویت چه چیزی قرار دارد، ندیده می دانی که اگر این پیاده رو را شروع به قدم زدن کنی از کنار گراند هتل و کافه نادری عبور می کنی. ولی حتی این فضا با همه ی آشنا بودنش مدام غافلگیرتان خواهد کرد، از سریال هزادستان شما را به سریل مریم مقدس می رساند و از انجا شما را به حال و هوای سریال شهرزاد بر می گرداند؛ درست است راجع به شهرک سینمایی غزالی صحبت می کنم، جایی که آن قدر خاطره و نوستالژی را با هم در دل خود جای داده است که بیشتر شبیه گنجینه ای نفیس می ماند. بیایید همراه هم کمی در این فضا قدم بزنیم و نگاهی متفاوت تر به آن داشته باشیم، همراه چیدانه باشید تا کمی معمارانه تر به آن نگاه کنیم.
در قدم اول شاید بد نباشد که کمی با تاریخچه این شهرک سینمایی آشنا شویم و بدانیم که اصلا چه شد که امروز ما می توانیم تاریخ را این قدر ملموس و از نزدیک حس کنیم و ببینیم. خب واقعیت این است که ما خیلی بیشتر از چند فیلم سینمایی خوب مدیون علی حاتمی هستیم، او بود که ایده ساخت چنین جایی را با خود از ایتالیا به ایران آورد و آن قدر بر سر حرفش ایستاد تا ما امروز بتوانیم تاریخ را در مقیاسی کوچک تر لمس کنیم و حس بودن در زمانی فرای زمانه خویش را تجربه کنیم.
شاید براتان جالب باشد بدانید که علی حاتمی به کمک چند طراح ایتالیایی و با برداشت از شهرک سینمایی چینه چیتا طرح ها و ماکت هایی را از آن چه که در ذهن داشت را آماده کرد و با خود به ایران آورد و پس از مدتی با بررسی اراضی کناره بزرگراه تهران کرج، احداث شهرک در اسفند سال ۱۳۵۸ آغاز شد.
بد نیست کمی هم راجع به سبک معماری شهرک غزالی بدانیم. درست است که در این شهرک لوکیشن هایی از فیلم های بسیاری وجود دارد، فیلم هایی با زمان های متفاوت؛ اما سبک کلی آن را می توان به دوره پهلوی نسبت داد، دوره ای که شالوده اصلی خود شهرک هم در آن زمان ریخته شد. در بخش بعدی به بررسی ویژگی های دوره پهلوی و تاثیرات عمیق تحولات سیاسی بر معماری می پردازیم.
دوران پهلوی را می توان به دوران پهلوی اول و دروان پهلوی دوم تقسیم بندی کرد. از مهم ترین و بارزترین ویژگی دوران حکومت رضاخان، خصلت نظامی گریِ حکومت وی بود. رضاخان با نگرش نظامی خود، در دوران بیست ساله خود ارتش نوینی را بوجود آورد که حاصل آن مجموعه بناها و ساختمان هایی است که به نام معماری دوران پهلوی اول طبقه بندی می شود. در دوران رضاخان، نظامیان به صحنه های گوناگون سیاسی و اجتماعی حضور یافتند و اندیشه نظامی گرایانه حتی به عرصه معماری نیز انتقال یافت و پیامد خاص خود را داشت . در دوران رضاخان می توان معماری بناها را به دو دسته تقسیم کرد: بناهای نظامی و بناهای غیرنظامی. بناهای نظامی مانند پادگان ها، پاسگاه ها، زندان ها٬ ژاندارمری و نیز بناهای متعدد شهربانی در یکایک شهرهای ایران بناهایی بودند که هم به دلیل داشتن ماهیت و عملکرد نظامی و هم به جهت فراوانی قابل ملاحظه توانستند تأثیرات خود را در شهر و بناهای دیگر به جا گذارند؛ البته ویژگی های نظامی این دوره در بناهای غیرنظامی نیز تأثیر گذار بودند.
با شروع دوران پهلوی، تحولات اساسی نیز در معماری ایران رخ داد و همزمان با تغییرات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، معماری نیز متحول شد و بناهای این دوره، بازنمود ملی گرایی و گذشته گرایی میباشند. این تأثیر از معماری غرب و جابجایی تصوری و خیال هنرمندان در اواخر مشروطیت و دوران پهلوی اول، ابعاد تازه ای به خود گرفت . با رشد شهرنشینی و احداث بناهای جدید که مورد نیاز دولتمردان تازه بر تخت نشسته است، نوع تازه ای از گذشته گرایی در معماری ایران باب می شود که برآیندی است از خواست های حکومت در مورد پرداختن به ملی گرایی افراطی با استناد به آثار پیش از اسلام از طرفی، و از طرف دیگر نئوکلاسیسم رایج در اوایل قرن بیستم اروپا . از انجایی که در این دوره از معماری تهران و بعضی شهرهای بزرگ دیگر تنوع بسیاری مشاهده می شود ، بنابراین جنبه های زیادی را می توان از این چندگانگی آموخت و جا دارد با جزئیات بیشتری به آن پرداخته شود . در دوران پهلوی اول،برای اولین بار هنرمندان معمار ایرانی و غربی که بناهای دولتی و آموزشی و صنعتی را می ساختند با نوعی معماری تاریخی مواجه بودند که از چه دوره ای و چگونه و به چه مقدار انتخاب کنند.
مهمترین لوکیشن های شهرک سینمایی غزالی عبارتست از هزار دستان، کیف انگلیسی، مدار صفر درجه، کارگاه علوی، شب دهم، بانو، امام علی، مریم مقدس، نردبانی برای آسمان، کلاه پهلوی، ولایت عشق، تنها ترین سردار، یوسف و غیره که در ادامه به چند لوکیشن خاطره انگیز آن اشاره خواهیم کرد.
خیابان لاله‌زار از قدیمی‌ترین خیابان‌های تهران است، که در قدیم از میدان توپ‌خانه (سپه) شروع و به چهارراه اسلامبول ختم می‌شد که آن سال‌ها دشت سرسبزی بود و لاله‌های فراوان در آن می‌رویید. آخر خط واگن اسبی که از چهارراه شاهپور و حسن‌آباد و میدان توپ‌خانه می‌گذشت در انتهای خیابان لاله‌زار قرار داشت. لاله‌زار در اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی نماد نوگرایی و هنر ایران بود و «شانزه‌لیزه تهران» لقب گرفته بود.البته ازنظر شکلی کاملا با خیابان شانزه لیزه تفاوت داشت ولی به دلیل ساختار نماد نوگرایی می‌توان مشابه دانست. بسیاری از تئاترها، رستوران‌ها، تجارتخانه‌ها، کاباره‌ها، پیاله‌فروشی‌ها، خیاط خانه‌ها، سینماها و فروشگاه‌های معروف ایران در این خیابان قرار داشتند.این خیابان نیز در شهرک سینمایی ساخته شد ودرفیلم‌ها وسریال‌های مرتبط با آن دوره همانند سریال شهرزاد که اخیرا جزو سریال‌های پر طرفداراست و تهران دهه‌ی سی را به نمایش در می‌آورد دوباره بازسازی شده است.
گراند هتل هم اکنون به نگین شهرک سینمایی معروف است و از سال 80 با مساعدت مسئولین تبدیل به مجتمع پذیرایی گراند هتل گردیده است. و در این مدت شاهد و ناظر جشن ها . مهمانی ها و سمینار های مختلفی بوده است . گراند هتل تنها یک مکان جهت عروسی و مهمانی نیست بلکه یک مرکز تفریحی گردشگری از همه مهمتر دیدن لوکیشن فیلم های خوب و ماندگار سینما و تلویزیون و اگر خوش شانس باشید دیدن بازیگران محبوب و نحوه تولید آن را از نزدیک می توانید شاهد باشید.
لوکیشن موجود با مساحتی در حدود ۱۰۰۰۰ متر مربع و با معماری دوره معاصر جهت تهیه سریال تبریز در مه در سال ۱۳۸۹ با تغییر در دکورهای سریال نردبام آسمان ساخته شده است که تداعی شهر و بازار تبریز را می کند. به دلیل ادامه فعالیت پروژه مذکور تا به حال مورد استفاده پروژه دیگری قرار نگرفته است.
لوکیشن موجود با مساحتی در حدود ۷۰۰۰ متر مربع و با معماری دوره معاصر جهت تهیه سریال کلاه پهلوی در سال ۱۳۸۴ ساخته شده است. به دلیل ادامه فعالیت پروژه مذکور تا به حال مورد استفاده پروژه دیگری قرار نگرفته است.
خیلی از اتفاقات عاشقانه سریال شهرزاد هم در همین کوچه پس کوچه های همین شهرک سینمایی رخ داده است. به جز خانه بزرگ اقا، هاشم و جمشید بقیه ی فیلم در شهرک سینمایی غزالی فیلم برداری شده است. تک تک صحنه های تاثیر گذار این فیلم در شهر سینمایی فیلم برداری شده است و فضاهای زیادی از آن در سریال شهرزاد به تصویر کشیده شده است، از سینما تابان و جواهری قازاریان گرفته تا کافه نادری.
یادمان باشد که انسان و فضا همیشه با هم رابطه ای تنگاتنگ داشته اند و فضا با حضور انسان، زنده می شود. در طول تاریخ مکان ها و فضاها دستخوش تغییراتی شده اند و سبک زندگی و علایق زیبایی شناختی انسان، با تغییرات معماری نیز تغییر یافته است این تغییرات و سیر تحول آن ها را می توانید در شهرک سینمایی غزالی ببینید، پس شاید بد نباشد زمانی را در این هیاهوی آخر سالی خالی کنید و سری به آنجا بزنید و چند ساعتی را فارغ از کارهای خانه تکانی به تفریح بپردازید. شاید هم اصلا برای روزهای تعطیل سال نو برای رفتن به آن جا برنامه ریزی کنید. در هر صورت میل خودتان است.
مطالب بیشتر: رمانتیک ترین مکان های دنیا برای سفرهای عاشقانه شما بهترین مکان ها برای قرارهای عاشقانه در تهران (۲) ۱۰ پاتوق خوش گذرانی در تهران که از آن ها غافل مانده اید! ۱۴ تا از دیدنی ترین شهرهای دنیا برای گردشگران ۱۱ تا از عجیب ترین ساختمان ها در دنیا سفر به کویرهای ایران: تجربه ای گرم برای روزهای سرد!
گردآوری شده توسط تحریریه چیدانه