خوشا به حال گیاهان که عاشق نورند و دست منبسط نور روی شانه آنهاست.
گیاهان خانگی اصولا دوست دارند زنده بوده و زندگی راحتی کنار شما داشته باشند. آیا شما جزو آن دسته از افرادی هستید که هر کاری برای زنده نگهداشتن گیاه آپارتمانی خود انجام می دهند؟ اگر موجودی را بهعنوان عضوی از خانواده خود میپذیریم باید مسئولیت نگهداری از او را نیز همیشه به گردن بگیریم. مانند انسانها هیچ دو گیاهی کاملا شبیه هم نیستند و نیازهای متفاوتی دارند و صدالبته نحوه نگهداریشان هم مختلف خواهد بود. گاهی توجه زیادی و بیشک بیتوجهی موجب از بین رفتن سبزی خانه گرممان میشود. در این مطلب 8 اشتباهی که باعث آسیب به گیاهان میشود را بیان کردیم.
قبل از اینگه راجع به اصول نگهداری گیاهان آپارتمانی صحبت کنیم؛ با برخی از فواید نگهداری گیاهان آپارتمانی آشنا شوید:
گیاهان آپارتمانی همانطور که از نامشان مشخص است؛ برای فضاهای بسته و داخلی هستند، در نتیجه با شرایط فضاهای بسته تطبیق پیدا کردهاند. بعضی از گیاهان خانگی نگهداری و توجه زیادی لازم دارند و بعضی از آنها با کمترین توجهی هم به خوبی رشد میکنند. برای اینکه گیاهان شادابی داشته باشیم با هر گیاه آپارتمانی به اقتضای نیازهایش رفتار کنیم. اصول نگهداری گیاهان آپارتمانی شامل موارد زیر است. و اشتباهات رایج اغلب در این موارد اتفاق میفتند.
اولین موضوعی که افراد در نگهداری از گیاهان آپارتمانی به آن توجه میکنند آبیاری گلدان است. این موضوع که به ظاهر ساده میرسد؛ با بیتوجهی، زندگی گیاهان را تحت تاثیر قرار میدهد. دو اشتباه مهم که باعث مرگ گیاهان آپارتمانی میشود در ادامه توضیح دادهایم.
معمولا مردم فکر میکنند هرچه آب بیشتری به گیاهشان بدهند، بهتر است؛ در صورتی که اولین علت مرگ گیاهان به علت آبیاری اشتباه و مخصوصا زیادهروی در آبیاری است. با این روش مهلک بهراحتی میتوانید گیاهتان را راهی دیار باقی کنید. گرچه شما بیتقصیرید و مطمئنا میخواهید از او مراقبت کنید و جلوی تشنگیاش را بگیرید ولی مسئله اینجاست که با آب فراوان ریشهها غرق میشوند. درواقع با این کار خاک اشباع شده و هیچ خلل و فرجی برای حضور اکسیژن و تنفس در بین ذرات خاک باقی نخواهد ماند.
راهکار: صبور باشید و فواصل آبیاری را بیشتر کنید. علاوه بر آن نیازی نیست هر دوره حجم زیادی آب وارد گلدان شود. مطمئن شوید در زمان آبیاری زیرگلدانی از دوره قبلی آبی نداشته باشد. آب اضافی باعث خفگی ریشه میشود. اگر بعد از یک ساعت در زیرگلدانی آب باقیمانده بود، آن را خالی کنید و اجازه خروج آب اضافی را به گیاه بدهید.
دومین مشکل اصلی در مرگ گیاهان نیز مربوط به آب است و از نبود آب به میزان کافی ایجاد میشود. شاید شما نسبت به آنها بیتفاوت باشید ولی آنها با فریاد تشنگی سعی میکنند از راه نشانههای بیرونی به شما نشان دهند که آب میخواهند. گاهی این تلاش تا زمانی که تنها جسدی خشک و بیجان باقی بماند، بینتیجه میماند. نیاز آبی متفاوت در گیاهان بستگی به دما، نور و زمان (فصل سال) دارد. برخی گیاهان خاک خشک و برخی خاک مرطوب را دوست دارند.
راهکار: اگر به آبیاری به عنوان یکی از وظایف روتین زندگی نگاه کنید، مطمئن باشید موظفتر از گیاهان مراقبت خواهید کرد. همچنین میتوانید از سیستمهای آبیاری هوشمند استفاده کنید. برای بررسی میزان رطوبت خاک، یک بند انگشت خود را در خاک فرو کنید تا ببینید بسته به نیاز آبی گیاهتان، آیا زمان آبیاری فرارسیده است یا نه؟
یکی از نکتههای مهمی که در مورد نگهداری از گیاهان باید مورد توجه قرار گیرد، نور مورد نیاز آنهاست. گیاهان به دو دسته آفتابدوست و سایهدوست تقسیم میشوند و بر اساس اینکه گیاه شما در کدام دسته قرار میگیرد، باید نور مورد نیازش را تأمین کنید. برخی از گیاهان در دسته سوم قرار دارند؛ یعنی نه چندان آفتابدوست و نه سایهدوست هستند و در نور متوسط میتوانند زندگی خوبی داشته باشند. البته در مورد نگهداری از گیاهان آپارتمانی میتوان گفت به دلیل اینکه بیشتر از گیاهان گرمسیری و یا مناطق معتدل محسوب میشوند، نور خورشید برای زندگی بهترشان مورد نیاز است. شاید تعدادی از گونهها مقاوم به سایه باشند، ولی بیشتر گیاهان آپارتمانی در نور غیرمستقیم، زندگی بهتری دارند.
انتخاب مکان قرارگیری گیاهان خانگی باید حسابشده باشد. نزدیکی زیاد به پنجره در گونههایی که نیاز آفتابی بالایی ندارند، باعث آفتابسوختگی و مرگ میشود. اغلب گیاهان آپارتمانی نباید هرگز در برابر تابش مستقیم آفتاب قرار بگیرند. حتی گیاهانی که نور دوست هستند هم بهتر است در فاصلهای مشخص از پنجره قرار بگیرند. تابش نور مستقیم باعث سوختگی برگهای گیاهان میشود.
راهکار: باید بدانید میزان نور مورد نیاز روزانه گیاهتان چقدر است. تنها تعداد کمی از گیاهان نور مستقیم آفتاب را به مدت طولانی تحمل میکنند و آنها نیز همچنان باید خوب آبیاری شوند. بهطور معمول فاصله یک تا دو متری از پنجرههای جنوبی، مکانی مناسب برای نگهداری از گیاهان آپارتمانی است. در مورد پنجرههای شرقی و غربی نیز فاصله یک متری مناسب است.
تمامی گیاهان برای رشد کردن به تابش نور نیاز دارند. بهخصوص در زمستان که شدت تابش نور کمتر است، بهتر است گیاهان را به منبع نور نزدیک کنید. حتی الامکان گیاهان را در جایی قرار دهید که در معرض تابش نور قرار بگیرند. اگر خانه شما تاریک است، میتوانید منابع نور مصنوعی را به صورت ترکیبی از نورهای کم مصرف زرد و سفید در فاصله دو تا سه متری از گیاهان قرار دهید. اگر با مشکل تامین نور در خانه مواجه هستید پیشنهاد میکنم مطلب گیاهان آپارتمانی بدون نیاز به نور را مطالعه کنید.
راهکار: همه گیاهان نیازمند نور هستند و هیچیک از آنها تاریکی مطلق را تحمل نمیکند. پس سطح نوری مورد نیازشان را تامین کنید. اگر خانه شما تاریک است، میتوانید منابع نور مصنوعی را به صورت ترکیبی از نورهای کم مصرف زرد و سفید در فاصله دو تا سه متری از گیاهان قرار دهید.
بستری که گیاه در آن رشد میکند، به این دلیل اهمیت بسیاری دارد که مواد مورد نیاز، میزان نگهداری آب و اسیدیته را تعیین میکند. بستر گیاهی به دو دسته سبک و سنگین تقسیم میشود. شن و ماسه به دلیل اینکه از دانههای نسبتا درشتی تشکیل شدهاند، از خاکهای سبک بوده و آب را به راحتی از خود عبور میدهند. گیاهان گوشتی و کاکتوسها به دلیل اینکه نیازی به آب فراوان ندارند، باید بستر شن و ماسهای داشته باشند. از سویی، رس از سنگینترین خاکها محسوب میشود. در بین ذرات ریز خاک رس، خلل و فرج کمی وجود داشته و عبور آب از میان آنها به سختی صورت میگیرد. همچنین گیاهانی که نیاز به خاک مرطوب و رطوبت دائمی دارند، باید در مخلوط خاکی خود حتما درصد زیادی از خاک رس را داشته باشند.
با اطلاع از خاک سبک و سنگین، بهتر است بدانید که بیشتر گیاهان و گلهای آپارتمانی، نیاز به مخلوطی از خاک و مواد گوناگون دارند تا بتوانند نیازهای خود را در مجموعه و ترکیبی از خاکها پیدا کنند. مواد غذایی و عناصر در موادی مانند: خاک برگ، کوکوپیت و کمپوست، وجود دارند. همچنین برای سبک کردن مخلوط خاک، میتوان از موادی مانند پرلیت و پوکه معدنی استفاده کرد.
نکته دیگری که در مورد خاک اهمیت دارد، اسیدیته آن است. این نکته به گیاه شما بستگی دارد که خاک آن اسیدی باشد و یا قلیایی. با تمام این توضیحات برای اینکه بدانید کدام خاک برای نگهداری از گیاهان آپارتمانی شما مناسب است، باید ببینید که نیاز آن چیست.
راهکار: ترکیب مناسبی از خاک را تهیه کنید که بهتر است بخشی از آن، حاوی خاکهای ارگانیک با مواد آلی غنی باشد. برای گیاهان آپارتمانی از خاکهایی با مواد غذایی بالا استفاده کنید.
به دمای فضایی که گیاهان آپارتمانی را در آن قرار میدهید توجه کنید. سرما و گرمای زیاد هر دو باعث از بین رفتن گیاهان میشوند.
گیاهان نیز مانند انسانها با طیف متنوعی از دما تطبیق دارند ولی دمای پایین و سرما در این طیف قرار نمیگیرد. همانطور که ما دوست نداریم در اثر یخزدگی و سرما انگشتانمان گزگز کند و بیحس شود، گیاهان هم از سرما بیزارند و ریشههایشان آسیب میبیند. پس چرا نباید در سرما به دمای محل نگهداری گیاهان خانه توجه کنیم؟
پس گیاهان هم مانند ما انسانها، به درجه حرارت محیط حساس هستند و بسته به خاستگاهشان، باید درجه حرارت محیط را متناسب با نیازشان تنظیم کنید. بیشتر گیاهان آپارتمانی در دمای متعادل خانه، زندگی خوبی را سپری میکنند.
راهکار: اگر شما سردتان است، پس گیاهان هم همین حس را دارند. همیشه آنها را در مکانی قرار دهید که حداقل در کمینه طیف دمای قابل تحمل آنها باشد.
یکی از مکان های مرگبار نگهداری از گیاهان آپارتمانی در نزدیکی وسایل گرمازا مثل شوفاژ و بخاری است. وسایل گرمازا باعث خشکی هوای خانه میشوند. بنابراین اگر گیاهان در نزدیکی شوفاژ قرار بگیرند، زودتر خشک میشوند و نیاز به رطوبت بیشتری دارند. همچنین گرمای مستقیم به شدت به گیاهان آسیب میزند. بهطور کلی در فصول سرد با توجه به استفاده از وسایل گرمایشی بهتر است برگ گیاهان را با آب نیز اسپری کنید تا شادابی گیاهان حفظ شود.
به جز عواملی که بیان شد؛ لازم است گیاهان آپارتمانی مواد مغذی مورد نیاز خود را به اندازه کافی دریافت کنند. اگر گلدانی دارید که آن را چندین سال بدون کوددهی و مواد مغذی کافی نگهداری میکنید، احتمالا بعد از مدتی گیاهتان سرحال نخواهد بود. برای تقویت گیاهان آپارتمانی میتوانید از کود و یا مواد مغذی طبیعی خانگی استفاده کنید. در ادامه راجع به هریک توضیح دادهایم.
کود در واقع غذای گیاه است. کوددهی به گیاهان یکی از راههای تقویت گلهای خانگی است. استفاده از کود، نیاز گیاهان به عناصری مانند فسفر، پتاسیم و نیتروژن را رفع میکند. استفاده از کود برای گیاهان مخصوصا گیاهان گلدار اهمیت زیادی دارد و باید طبق دستورالعمل از کود استفاده شود تا باعث از بین رفتن گیاه نشود.
کودها در انواع مختلف طبیعی (کود حیوانی، فرآوری شده، کود ارگانیک) و شیمیایی و به شکلهای پودری، گرانوله، مایع و.. در بازار وجود دارند. یکی از انواع کودهای مناسب برای گلهای خانگی کود مایع (liquid fertilizer) است. کود مایع شامل ترکیبی از عناصر غذایی پرمصرف و کممصرف مورد نیاز گیاه است که از راه ریشه گیاهان جذب میشود و برخی از انواع کودهای مایع هم به صورت محلولپاشی روی برگها به گیاه میرسند.
کمبود عناصر غذایی علائمی از جمله رنگپریدگی، بیحالی و… را در گیاه ایجاد میکند و در موارد نادری منجر به مرگ میشود. برخی از موادی که در خانهها وجود دارند به راحتی به شما در تقویت گیاهان آپارتمانی کمک میکنند. مثل حبه قندی که داخل گلدان آب گلهای شاخه بریده میاندازید، چون باعث بیشتر زنده ماندن گل خواهد شد. اگر می خواهید خودتان دست به کار شوید، ما قبلا به شما گفته ایم چگونه در منزل کود خانگی بسازیم؟
آسپرین:برای تقویت گیاهان آپارتمانی میتوانید از آسپرین استفاده کنید. آسپرین به دلیل وجود اسیدسالیسیلیک برای گیاهان مفید است زیرا گیاهان، این ماده را در مقابل استرس و کم آبی تولید میکنند و در برابر مرگ مقاومت میکنند. میتوانید قرص آسپرین را در آب حل کنید و به صورت محلول روی گیاه بپاشید. مراقب باشید در استفاده از قرص آسپرین برای گیاهان زیادهروی نکنید.
قرص آهن: یکی دیگر از ترفندهای تقویت گلهای خانگی استفاده از قرص آهن است. میتوانید قرص آهن را پودر کنید و با تفالههای چای کیسهای استفاده شده ترکیب کنید، کمی آب اضافه کنید و مخلوط را به گیاه اضافه کنید.
راهکار: از آبیاری صرف دست کشیده و به سمت مراقبت بروید. دستورالعمل نوشته شده روی کود و محلولهای غذایی را با دقت بخوانید و در شرایط مورد نیاز آنها را مصرف کنید. با در نظر گرفتن توصیه گیاهشناسان و باغبانان، کود مورد نیاز گیاه خود را در فواصل زمانی توصیهشده به آن اضافه کنید.
تعویض گلدان یکی از کارهای ضروری برای نگهداری گلهای خانگی است که اگر به موقع و درست انجام شود باعث تقویت گیاه و سرحال شدن آن میشوند. تعویض گلدان علاوه بر اینکه با بزرگ شدن گیاه، فضای کافی برای ریشه و گیاه به وجود میآورد باعث اضافه شدن مقداری خاک تازه و مغذی برای گیاه میشود. انتظار نداشته باشید که همیشه با تعویض گلدان گیاه به گلدانی بزرگتر، رشد گیاه هم سریعتر میشود؛ زیرا برخی از گیاهان با بزرگ شدن فضای ریشه، سرعت رشد کمتری پیدا میکنند.
در مورد گیاهان قدیمی به زمان تعویض گلدان توجه کنید. گیاهان با شما حرف میزنند و علائمی مانند بیرون زدن ریشه از سوراخ زهکش یا بالا آمدن ریشه از سطح خاک این را به شما نشان میدهد. ریشههای گیاهان زمانی که فضای کوچکی داشته باشند، به هم گره میخورد و ممکن است آسیب جدی ببیند.
راهکار: شما میتوانید تعویض گلدان جدید را یک هفته تا 10 روز بعد از ورودشان به منزل انجام دهید. همچنین حتما به اندازه گلدان توجه کنید. گیاهان کوچک نیاز به گلدانی بسیار بزرگتر از سایز خود ندارند. اگر گیاهان قبلی شما به اندازه کافی بزرگ شدهاند، باید گلدان را بزرگتر کنید.
آفات و حشرات شیره گیاهی را میمکند و این برای گیاهان همچون کابوس میماند. در بین روشهای مرگبار، آفات از موارد غیرقابل کنترل هستند. اگر دیر متوجه آنها شوید و با تاخیر به دنبال درمانشان بروید، همهچیز از دست رفته است ولی حتی در این صورت بهطور کامل رهایشان نکنید؛ زیرا آفاتی به غیر حلزون و لیسه یکشبه گیاه را نابود نمیکنند و شاید امیدی برای زنده بودن باشد.
راهکار: همیشه گیاهان را بازدید و به آنها توجه کنید و از زیباییشان لذت ببرید. در این مواقع است که اگر چیزی به نظر مشکوک و غیرعادی برسد، میتوان سریع به دادش رسید و آن را تیمار کرد.
گرد و غباری که روی سطوح برگ گیاهان آپارتمانی را میگیرد مانع جذب نور و فتوسنتز گیاهان میشود در نتیجه سطوح روی برگها باید تمیز شوند، البته این کار را برای بعضی از گیاهان میتوانید با دستمال نمدار انجام دهید به طور مثال؛ بعضی از گیاهان که برگهای صاف و چرمی دارند به راحتی با دستمال قابل تمیز کردن هستند ولی بعضی از گیاهان مثل برگبیدی بنفش پرزهایی روی سطح برگشان دارند این قابلیت را ندارند و میتوانید از یک قلموی نرم برای تمیز کردن سطح آنها استفاده کنید. برخی معتقدند؛ استفاده از آب و شیر برای تمیز کردن برگ گیاهان؛ باعث تمیزتر شدن سطح برگها میشود.
ممکن است شما از افرادی باشید که به جای گیاهان آپارتمانی، عاشق گلهای شاخه بریده باشید. با رعایت برخی از نکات؛ گلهای شاخه بریده شما میتوانند سرحالتر و تازه بمانند.
یکی از مباحث مهم در نگهداری از گیاهان آپارتمانی مخصوصا برای مبتدیها؛ شناخت گیاهان آپارتمانی مقاوم است. تعدادی از گیاهان آپارتمانی مقاوم را در یک مطلب کاملی منتشر کردهایم. در ادامه، تعدادی از گیاهان مقاوم که مناسب اتاق کودکان است را معرفی کردهایم.
کلام آخر:
در این مطلب همهی نکتههای نگهداری گیاهان آپارتمانی را بیان کردیم. مراقب اشتباهاتی که باعث از بین رفتن گیاهانتان میشوند باشید.